Η περιοχή της Γεροσκήπου, παρά τον σημαντικό αριθμό αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων που διαθέτει, δεν έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα αντικείμενο συστηματικής έρευνας και μελέτης. Έτσι, η γνώση μας για το αρχαίο παρελθόν του τόπου είναι ακόμα αποσπασματική. Κατά καιρούς, όμως, έρχονται τυχαία στην επιφάνεια νέα στοιχεία που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας της, όπως τα παλαιοχριστιανικά κατάλοιπα στο «Χρυσοχώραφον» (2002) και πρόσφατα οι αρχαιότητες μεταξύ των τοποθεσιών «Πασιύαμμου» και «Ττάπιας».
Στη σύντομη αυτή παρέμβαση, εν αναμονή των αποτελεσμάτων της αρχαιολογικής σκαπάνης, θα επιχειρήσουμε να δούμε το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο φαίνεται να εντάσσονται τα αρχαία κατάλοιπα μεταξύ των ξενοδοχείων Phaethon και Pioneer.
Λόγω της ιδιαίτερα προνομιακής γεωγραφικής της θέσης στην ανατολική Μεσόγειο, η Κύπρος αποτελούσε θέατρο πολλών πολεμικών συγκρούσεων κατά την αρχαιότητα, με αποτέλεσμα οι εκάστοτε κατακτητές της να επιδεικνύουν διαρκή μέριμνα για την άμυνά της. Κι ενώ κατά την κυπρο-αρχαϊκή και την κυπρο-κλασική περίοδο (8ος – 4ος αι. π.Χ.) η οχύρωση των δέκα πόλεων-βασιλείων (μεταξύ των οποίων και η Πάφος) βασιζόταν, κατ’ αποκλειστικό σχεδόν τρόπο, στα τείχη των σημαντικότερων πόλεων (των «πρωτευουσών» τους), στην Ελληνιστική περίοδο (332π.Χ. – 58π.Χ.), και ιδιαίτερα κατά τον 2ο αι. π..Χ., οι Μακεδόνες κυβερνήτες ακολουθούν μια σημαντικά διαφοροποιημένη αμυντική οργάνωση.
Για τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Κύπρος είχε ιδιαίτερη στρατηγική και οικονομική σημασία λόγω της άφθονης ξυλείας και της ναυτικής της δύναμης, γι’ αυτό και βρέθηκε στο επίκεντρο διεκδικήσεων. Έτσι, κατά την Ελληνιστική περίοδο όχι μόνο αναδημιουργήθηκαν/επιδιορθώθηκαν τα τείχη των βασιλείων, αλλά γνωρίζουμε ότι επεκτάθηκε η κατασκευή οχυρώσεων και σε δευτερεύουσες πόλεις, που συνδέονταν με τις «πρωτεύουσες». Επιπρόσθετα, κατασκευάστηκαν μεμονωμένοι πύργοι, οι οποίοι όμως αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος της αμυντικής αλυσίδας. Πλέον, η άμυνα των βασιλείων δε στηριζόταν μόνο στα τείχη των κυρίων πόλεων, αλλά και σε ένα ιεραρχικό δίκτυο αμυντικών έργων: τείχη μεγάλων και μικρότερων πόλεων, φρούρια και πύργοι-παρατηρητήρια.
Στα χρόνια των Πτολεμαίων (2ος αι. π.Χ.), οι εσωτερικές διαμάχες και οι εξωτερικοί κίνδυνοι οδήγησαν σε περαιτέρω ενίσχυση της αμυντικής οργάνωσης του νησιού. Σύμφωνα με τη Διευθύντρια της Γαλλικής Αρχαιολογικής Αποστολής Πάφου Claire Balandier, «η νέα πρωτεύουσα του νησιού, η (Νέα) Πάφος, έγινε έδρα του στρατηγού και του ναυάρχου. Πρέπει να τειχίστηκε για πρώτη φορά περί το 200 π.Χ., ενώ στο λιμάνι της θα πρέπει να κατασκευάστηκε τότε τρίτος τομέας, κατά πάσα πιθανότητα για στρατιωτικούς λόγους. Αυτά τα νέα στοιχεία θα πρέπει να συσχετισθούν με τον ενισχυμένο ναυτικό ρόλο της Κύπρου και της Πάφου ειδικότερα, η οποία κατέστη βάση του πτολεμαϊκού στόλου από το 146 π.Χ., όταν οι Πτολεμαίοι απώλεσαν τις θέσεις τους στο Αιγαίο».
Συμπέρασμα: Οι αρχαιότητες στην τοποθεσία «Ττάπια» φαίνεται να ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο (ενδεχομένως στον 2ο αι. π.Χ.) και αποτελούν μάλλον τα κατάλοιπα κάποιου οχυρωματικού έργου που κατασκευάστηκε στην Ιεροκηπία, στο πλαίσιο ενίσχυσης της αμυντικής οργάνωσης της Νέας Πάφου.
Υστερόγραφο: Παρεμπιπτόντως, «τάπια» στην ελληνική είναι το τμήμα οχυρού/κάστρου, ο προμαχώνας, και προέρχεται από την τουρκική λέξη «tabya» (στα αραβικά ta‘bya)!!!
Βιβλιογραφία: Claire Balandier, «Οχύρωση και άμυνα στην Κύπρο από την αρχαϊκή έως και την ελληνιστική περίοδο»
*Λειτουργός Πολιτιστικών Θεμάτων & Δημοσίων Σχέσεων Δήμου Γεροσκήπου
