Συμπληρώθηκαν τέσσερα χρόνια από την έναρξη εφαρμογής του ΓΕΣΥ. Δεν ήταν εύκολη η πορεία προς υλοποίηση αυτής της μεγαλόπνοης κοινωνικής μεταρρύθμισης.
Όταν το 1998 στις τότε προεδρικές εκλογές η ΕΔΕΚ διαμόρφωσε την «πρόταση ενότητας και προοπτικής» προς του δύο εναπομείναντες υποψηφίους, Κληρίδη και Ιακώβου, μία βασική πρόνοια ήταν η προώθηση του Γενικού Συστήματος Υγείας. Με την εκλογή Κληρίδη το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε τις πρώτες πιστώσεις για το ΓΕΣΥ. Αυτή ήταν και η επίσημη αφετηρία γι’ αυτή τη θεμελιακή μεταρρύθμιση που έμελλε βέβαια να διέλθει από «συμπληγάδες πέτρες» και «λάκκους λεόντων» για να υλοποιηθεί. Χρειάστηκαν ακόμα 3 χρόνια για να προχωρήσει η Βουλή στην ψήφιση του Νόμου (89(Ι)2001).
Ακολούθησαν τρεις μελέτες για το κόστος της εφαρμογής του Σχεδίου. Το οποίο έμπαινε και έφευγε από την πολιτική ατζέντα της επικαιρότητας, εξυπηρετώντας πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες, χωρίς ποτέ να υπάρξει σαφής πολιτική βούληση από τους κατά καιρούς κυβερνώντες για να προχωρήσουν. Να υπενθυμίσουμε ότι για την εφαρμογή του είχαμε έντονες παροτρύνσεις τόσο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και από την Τρόικα. Αυτές μάλιστα οι παροτρύνσεις δεν ήταν διακριτικές και παρασκηνιακές αλλά επίσημες και γραπτές. Πιο συγκεκριμένα; Τον Μάϊο του 2012 εκδόθηκε οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την «άμεση και χωρίς καθυστέρηση εφαρμογή του ΓΕΣΥ». Αλλά και στο Μνημόνιο που συνομολογήσαμε με την Τρόικα αναφερόταν η ανάγκη «για την χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, εφαρμογή Ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας μέχρι το τέλος του 2015»
Ασφαλώς το θέμα του κόστους ήταν μια σημαντική διάσταση αλλά ήταν ανεπίτρεπτο να γίνεται επίκληση του για να δικαιολογούνται καθυστερήσεις. Δεν ήταν νοητό να διατηρείται ένα «πρωτόγονο» δημόσιο σύστημα υγείας που να υποχρεώνει τους πολίτες είτε να πεθαίνουν για χρόνια στις λίστες αναμονής είτε να σπρώχνονται ως «πρόβατα επί σφαγή» σ’ ένα πλήρως ανεξέλεγκτο ιδιωτικό τομέα. Τέλος δεν ήταν αποδεκτό η Κύπρος να παραμένει η μοναδική χώρα της Ε.Ε. χωρίς ολοκληρωμένο δημόσιο σύστημα υγείας καθολικής κάλυψης.
Γιατί όμως υπήρξαν αυτές οι χρονοβόρες καθυστερήσεις;
Πολύ απλά, γιατί οι διάφορες ομάδες συμφερόντων αντιδρούσαν και συνεχίσουν να αντιδρούν ακόμα και σήμερα, ασκώντας επιρροές στο πολιτικό μας σύστημα. Αυτό συνέβη και συμβαίνει σε όλα τα συστήματα υγείας, σε όλες τις χώρες και σε κάθε επιχειρούμενη αλλαγή. Γιατί κάθε αλλαγή ανακατανέμει πόρους, αρμοδιότητες και εξουσίες και είναι λογικά αναμενόμενο όσοι επηρεάζονται να αντιδρούν και να αντιστέκονται. Να υπομνησθεί η συζήτηση γύρω από το πολυασφαλιστικό και μονοασφαλιστικό και δεύτερο η μελέτη του ΠΙΣ για το κατ’ ισχυρισμό ασύμφορο υψηλό ποσοστό επί του ΑΕΠ, για την χρηματοδότηση του ΓΕΣΥ. Να προστεθεί η άρνηση της ΟΕΒ να συνυπογράψει το πρακτικό της συμφωνίας του Υπουργού Υγείας με τις συντεχνίες για τα ποσοστά εισφορών στο ΓΕΣΥ αλλά και της δήλωσης του Προέδρου της ΠΑΣΥΔΥ ότι θα διεκδικούσαν δικαστικά την απαλλαγή από την καταβολή εισφορών στο ΓΕΣΥ!
Ομάδες πίεσης λοιπόν υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν, με συμφέροντα που επιδιώκουν την ματαίωση ή την πρόκληση αναπηρίας σε κάθε αλλαγή. Προφανώς ο ρόλος της πολιτικής εξουσίας και ιδιαίτερα της Βουλής και της Κυβέρνησης είναι κρίσιμος και καθοριστικός στο να φρενάρει πολεμικές και απόπειρες ναρκοθέτησης. Υπεράνω συντεχνιακών συμφερόντων και προς εξυπηρέτηση του συλλογικού καλού. Ιδιαίτερα στον κρίσιμο τομέα της διασφάλισης της υγείας των πολιτών.
Η θύελλα που προκαλείται κατά καιρούς αναφορικά με επιχειρούμενη αλλαγές στην φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική του ΓΕΣΥ ήταν συνεπώς αναμενόμενες. Γιατί οι ισχυρές ομάδες πίεσης, που έχουν τα δικά τους συμφέροντα, δεν πρέπει να αναμένεται ότι θα «καταθέσουν τα όπλα». Θα συνεχίσουν να μηχανεύονται κάθε τρόπο για να αποδυναμώσουν το ΓΕΣΥ.
Ωστόσο το λαϊκό έρεισμα που απέκτησε αυτή η θεμελιακή κοινωνική μεταρρύθμιση αποτελεί το τείχος πάνω στο οποίο κάθε φορά θα ματαιώνονται τα σχέδια των επίδοξων δολιοφθορέων του.
Ας υπάρχει λοιπόν συνεχής επαγρύπνηση.
02/06/2023
Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου
Πρώην Προέδρου Βουλής των Αντιπροσώπων
