Θρησκευτική κατάνυξη αλλά και έθιμα σημαδεύουν την περίοδο του Πάσχα και πολλές κοινότητες στην Πάφο κάνουν ό,τι μπορούν για να διατηρήσουν την παράδοση και να καταστήσουν τους νέους κοινωνούς των ηθών και εθίμων, που δεν αφορούν μόνο φλαούνες και κόκκινα αυγά.
«Την περίοδο του Πάσχα σε ολόκληρη την επαρχία Πάφου, όπως και στην Κύπρο γενικότερα, είναι η εποχή που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τα έθιμα του τόπου μας έρχονται πιο κοντά στην καθημερινότητα μας και μας μεταφέρουν με τον πιο δυνατό τρόπο την αξία τους είτε τη θρησκευτική είτε τη λαογραφική, ανέφερε η Άννα Τσέλεπου, που ειδικεύεται στη μελέτη της παράδοσης.
Σε όλα τα χωριά της επαρχίας Πάφου, 101 στον αριθμό, γίνεται προσπάθεια για να τηρείται η παράδοση, όπως στη Γεροσκήπου, στη Λετύμπου, στα Κελοκέδαρα, στη Φύτη, στην Ακουρδάλεια, στην Κρ. Μαρόττου, στην Κανναβιού, στην Πενταλιά, στην Νατά, στην Αμαργέτη, Κάθηκα, Λάσα, Δρυνιά, Δρύμου, Σίμου και αλλού.
«Για τους ανθρώπους του τόπου μας η Μεγάλη Εβδομάδα σηματοδοτεί από τη μία την αντίστροφη μέτρηση για το Πάσχα και από την άλλη τη νηστεία», λέει στο ΚΥΠΕ η κ. Τσέλεπου, προσθέτοντας πως η Μεγάλη Βδομάδα θα μας οδηγήσει στον θρίαμβο της Ανάστασης αλλά και στο τέλος του χειμώνα και την αρχή της Άνοιξης.
Πρόσθεσε πως κάθε μέρα της Μεγάλης Βδομάδας είχε και έχει την ιεροτελεστία της, αφού κάθε χωριό και τόπος της Κύπρου, είχε τα δικά του έθιμα που απαραιτήτως έπρεπε να ακολουθηθούν. Αυτά φυσικά αποτελούν ιστορίες αλλοτινών εποχών και τα αρτοποιεία, ζαχαροπλαστεία και υπεραγορές αποτελούν μια εναλλακτική που όλο και περισσότεροι επιλέγουν.
Άλλοτε, όμως, τότε που οι αγροτικές εργασίες ήταν κυρίαρχες, τη Μεγάλη Δευτέρα οι νοικοκυρές σε όλη την Επαρχία Πάφου ξεκινούσαν τις εορταστικές ετοιμασίες στα σπίτια τους για την μέρα της Λαμπρής. Γερό καθάρισμα παντού. Στα χωριά θα ασπριστούν και θα καθαριστούν και οι αυλές των σπιτιών. Τη μέρα αυτή ξεκινάει και η νηστεία για όσους δεν τηρούν τη νηστεία για το σαρανταήμερο.
Μεγάλη Τρίτη απαραιτήτως κουλουράκια πασχαλινά και το τρίψιμο των τυριών για την προετοιμασία της φλαούνας. Οι απαραίτητες προμήθειες για τα ζυμώματα και τα πασχαλινά εδέσματα.
Η Μεγάλη Τετάρτη, συνέχισε, είναι αφιερωμένη στις εκκλησίες όπου με θρησκευτική ευλάβεια οι Κύπριοι παρακολουθούν τους εκκλησιαστικούς ύμνους.
Η κ. Τσέλεπου σημείωσε πως η Μεγάλη Πέμπτη βρίσκει ξανά τις νοικοκυρές της Κύπρου στην κουζίνα. Το βάψιμο των αυγών είναι η αρχή. Η μέρα αυτή ονομάζεται και «Κοτσινοπέφτη», άλλως «Κότσιηνη Πέφτη». Οι νοικοκυρές συνήθιζαν να βάφουν τα αυγά με το «ριζάρι» ένα είδος φυτικής ρίζας με έντονο βαθύ κόκκινο χρώμα. Επίσης με κρεμμυδόφυλλα ή και κίτρινες μαργαρίτες (σιμμιλούθκια). Απαραιτήτως στο τέλος του εσπερινού της Μ. Πέμπτης μετέφεραν στο σπίτι το αγίασμα (νερό) που οι ίδιες οι γυναίκες είχαν στις αλλοτινές εποχές μεταφέρει στους ώμους για να αγιαστεί κάτω από το αναλόγιο που εκφωνούσε ο ιερέας τα 12 Ευαγγέλια.
Με το αγίασμα αυτό τις πρώτες πρωινές ώρες της Μ. Παρασκευής θα «αννατζιέννιζαν» το σπιτικό προζύμι τους και θα άρχιζαν τα εορταστικά ζυμώματα της Μ. Παρασκευής, αφηγείται η κ. Τσέλεπου, όπως αφκωτές (ζυμώματα με ένα κόκκινο αυγό στην μέση), γαλένα (γάλα, βούτυρο, ζάχαρη), σταυροκούλουρα (ζυμωτά σε σχήμα σταυρού που το πρώτο έπρεπε να κρεμαστεί είτε σε τοίχο, είτε σε δοκάρι του σπιτιού είτε σε εικονοστάσι), ψωμιά με τον σταυρό στην μέση, φλαούνες με το περίφημο τυρί της Λαμπρής και τον φρέσκο δυόσμο. Ακόμη, συνέχισε, πασκιές ή αμπασκιές με κρέας και μπόλικο κρεμμύδι καθώς και ανθρωπούθκια, κουλούρια τα οποία η παράδοση συνδέει με τις ψυχές των πεθαμένων.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι ημέρα πένθους και επιβάλλεται αυστηρή νηστεία. Φακές με ξύδι σε πολλά σπίτια, πρόσθεσε η κ. Τσέλεπου λέγοντας πως το μεσημέρι θα ακολουθήσει το στόλισμα του Επιταφίου και οι νεαρές κοπέλες θα κόψουν τα καλύτερα λουλούδια τους να τα μεταφέρουν στην εκκλησία. Κρίνα και τριαντάφυλλα για τον Χριστό.
Αλλά και το Μεγάλο Σάββατο το κορυφαίο κυπριακό ζύμωμα. Οι περίφημες κυπριακές φλαούνες με βασικότερο συστατικό για μυρωδάτες, αφράτες και γευστικές το τυρί τους, ο «φουκός» όπως συνηθίζουν να λένε τη γέμιση της φλαούνας, ο φρέσκος δυόσμος, οι σταφίδες και σε πολλές περιοχές το καναβούρι. Το ασπρισμένο σουσάμι. Η φλαούνα, το κυπριακό πασχαλινό έθιμο καταναλώνεται μετά την Ανάσταση. Και συνοδεύεται με το τσούγκρισμα των αυγών.
Απαραιτήτως επίσκεψη και στα νεκροταφεία την μέρα αυτή για λουλούδια στους νεκρούς. Το βράδυ η περιφορά του Επιταφίου. Η ταφή του Κυρίου.
Ακολουθεί το Μεγάλο Σάββατο και η πρώτη Ανάσταση σε όλους τους ναούς της Κύπρου. Το κτύπημα των σκάμνων, το κούνημα των πολυελαίων, το πέταγμα λουλουδιών. Το πρώτο Χριστός Ανέστη.
Οι νοικοκυραίοι έτοιμοι πλέον με τα πασχαλινά εδέσματα και αναμένουν, όπως είπε, τα μεσάνυχτα που θα οδηγηθούν με τα παιδιά τους και κρατώντας λαμπάδες στις εκκλησίες για τη Μεγάλη Ανάσταση του Θεανθρώπου.
Θα ανταλλάξουν ευχές από καρδιάς με τους ανθρώπους γύρω τους και θα μεταφέρουν το Άγιο Φως στο σπίτι τους σχηματίζοντας με το κερί αυτό έναν σταυρό στην εξώπορτα του σπιτιού τους.
Από όλα αυτά, την Πάφο έκαναν πιο γνωστή ανά το παγκύπριο οι πασκιές.
Η Ευαγγελία Δρυμιώτου από τη Γεροσκήπου εξηγεί στο ΚΥΠΕ πως οι πασκιές φτιάχνονται με κρέας κατσικίσιο μαζί με κρεμμύδια, αλάτι και πιπέρι. Μετά, συνέχισε, το ζυμάρι χωρίς ωστόσο να προσθέτεις αυγό στο φύλλο όπως γίνεται με την παρασκευή της φλαούνας. Το ζυμάρι στις πασκιές είναι με ζύμη, γάλα, κανέλλα και ακολούθως η κάθε νοικοκυρά δίνει το σχήμα που θέλει, το στρογγυλό ή τρίγωνο. Θυμάται ακόμη, πως πριν από αρκετά χρόνια η πεθερά της για την παρασκευή των πασκιών χρησιμοποιούσε κουνέλι, ωστόσο στις μέρες μας χρησιμοποιείται κυρίως το κατσικίσιο κρέας. Είπε ακόμη πως σε κάποια άλλα χωριά της επαρχίας Πάφου μπορεί να παρασκευάζουν μείγμα τυριού μαζί με το κρέας για την παρασκευή των πασκιών, ωστόσο σε κάποιες άλλες δεν τους αρέσει να τρώνε το κρέας και το τυρί μαζί και συνεχίζουν να παρασκευάζουν ξεχωριστά τις φλαούνες με το τυρί και τις πασκιές με το κρέας. Πρόσθεσε επίσης η πασκιά πήρε το όνομα της από το Πάσχα. Τα παλαιά χρόνια δεν είχαν και ψυγεία. Σήμερα υπάρχουν νοικοκυρές στη Γεροσκήπου που ψήνουν τις πασκιές σε ξυλόφουρνο ωστόσο οι πλείστες τις ψήνουν στο φούρνο της κουζίνας.
Επίσης η Σοφία Κυριάκου, από τη Λετύμπου, ανέφερε πως ξεκίνησε την παρασκευή των πατροπαράδοτων εδεσμάτων, σημειώνοντας πως η παράδοση, “δεν μπορεί να μείνει πίσω”. Όπως ανέφερε η κ. Κυριάκου, από το τραπέζι φέτος δεν θα λείψουν και οι πασκιές με το κρέας.
Η παρασκευή τους, σημείωσε, ξεκινά με το κοκκίνισμα του κρέατος με το λάδι, και το κρεμμύδι αλλά και την κανέλα, τα αρτύματα και τη δάφνη καθώς και διάφορα μπαχαρικά. Όλα αυτά, πρόσθεσε, “τοποθετούνται σε δύο μεγάλα φύλλα ζυμάρι. Ακόμη, στα βασικά ζυμώματα, είπε η κ. Σοφία, συγκαταλέγονται οι άρτοι με τα πλουμιά, τα κουλούρια, τα παξιμάδια αλλά και αυγωτές για τα μωρά και τα γαλένα, τα ψωμιά, όπως εξήγησε, που ζυμώνονται όλα με το γάλα και την αναρή.
Εξάλλου και η Αναστασία Χαραλάμπους από τα Κελοκέδαρα ανέφερε πως στο χωριό της τιμάται η παράδοση τόσο με τις φλαούνες, τα πασχαλινά κουλουράκια αλλά και τα γαλένα όσο και με Πασχαλινά παιχνίδια. Κέντρο συνεύρεσης των κατοίκων των Κελοκεδάρων αλλά και των αποδήμων.
