Από Σοφία Δημητρίου και Σοφία Παπαδημητρίου
Tα μικροπλαστικά είναι μικροσκοπικά τμήματα πλαστικών (μικρότερα των 5mm). Τα μικροπλαστικά δημιουργούνται κατά τη διαδικασία αποσύνθεσης μεγαλύτερων τμημάτων πλαστικών που ονομάζονται μακροπλαστικά (Εικόνα 1, 2) και τα οποία προέρχονται από όλα τα πλαστικά απορρίμματα. Τα μικροπλαστικά ρυπαίνουν χερσαία και υδάτινα οικοσυστήματα με ιδιαίτερο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία αλλά και για την βιοποικιλότητα του πλανήτη.
Η θάλασσα της Μεσογείου έχει χαρακτηριστεί ως η πιο επιρρεπής θάλασσα στην Ευρώπη με το 86% του νερού της να είναι μολυσμένο από απορρίμματα. Στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην Πάφο που είναι μια παραλιακή πόλη, οι θάλασσες αποτελούν σούπα μικροπλαστικών όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η υπεύθυνη του κέντρου μελετών και έρευνας «ΑΚΤΗ» κα. Ξένια Λοϊζίδου σε συνέντευξη της. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα πλαστικά απορρίμματα καταλήγουν στις παραλίες μέσω του νερού της βροχής αλλά ταυτόχρονα φτάνουν και μέσω θαλάσσης στην Δυτική Πάφο από την Τουρκία και τις χώρες που βρίσκονται απέναντι μας.
Διεθνείς έρευνες έχουν αποδείξει την ύπαρξη μικροπλαστικών σε ψάρια, ανθρώπινο πλακούντα, ανθρώπινα όργανα, γάλα θηλασμού καθώς και σε ανθρώπινο αίμα. Τα μικροπλαστικά καταλήγουν στον άνθρωπο και σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς μέσω της τροφής, του νερού ακόμη και μέσω του αέρα θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία όλων των ζωντανών οργανισμών. Έχει υπολογιστεί πως ένας μέσος άνθρωπος καταναλώνει 120,000 μικροπλαστικά τον χρόνο. Η επιστημονική κοινότητα διερεύνησε την ανίχνευση μικροπλαστικών στο γάλα θηλασμού, παίρνοντας δείγματα από 34 μητέρες μια εβδομάδα μετά τον τοκετό τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 75% των δειγμάτων περιείχαν μικροπλαστικά, σύμφωνα με άρθρο δημοσιευμένο στην εφημερίδα ‘The Guardian’. Όσον αφορά το ανθρώπινο αίμα, άρθρα δημοσιευμένα στο ‘National Geographic’, έδειξαν ότι 17 από τα 22 δείγματα αιμοδοτών, δηλαδή το 80%, περιείχαν μικροπλαστικά. Τέλος, σε δείγματα από ανθρώπινους πνεύμονες που λήφθηκαν από 13 ασθενείς, ανιχνεύτηκαν μικροπλαστικά σε 11 από τους 13 πνεύμονες που εξετάστηκαν. Κανείς δεν μπορεί ακόμη να προβλέψει με σιγουριά τον αντίκτυπο που θα έχουν τα μικροπλαστικά στην ανθρώπινη υγεία. Παρόλα αυτά πρόσφατες εργαστηριακές έρευνες απέδειξαν ότι μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε ανθρώπινα κύτταρα αλλά και σε όργανα πειραματόζωων.
Το κέντρο μελετών «ΑΚΤΗ» προσπαθεί εδώ και 15 χρόνια να κάνει όσες περισσότερες δράσεις μπορεί, καθαρίζοντας τις ακτές αλλά και το βυθό του τόπου μας ενώ ταυτόχρονα συλλέγονται δεδομένα για ανάλυση. Μια πρώτη ανάλυση από έρευνες που έγιναν μέσω του project zero σε παραλίες της Πέγειας και του Ακάμα στην Πάφο έδειξαν ότι τα μικροπλαστικά που υπάρχουν στις ακτές ξεπερνούν το 7% του βάρους της άμμου. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό όπως δήλωσε η κα Λοϊζίδου εκφράζοντας την έντονη ανησυχία της για το θέμα. Οι έρευνες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη σε συνεργασία με το εργαστήριο του τμήματος πολιτικών μηχανικών του Πανεπιστήμιου Κύπρου. Παράλληλα, σε συνεντεύξεις που έχουμε πάρει από ψαράδες της Κύπρου στην περιοχή Χλώρακας, Κισσόνεργας και Πέγειας, όλοι δήλωσαν ότι τα πλαστικά σκουπίδια που συναντούν στις θάλασσες της Πάφου είναι πλέον πολύ περισσότερα από τα ψάρια. Επίσης ανέφεραν ότι τα τελευταία χρόνια της πανδημίας η χρήση πλαστικών γαντιών και προστατευτικών μασκών ήρθε να επιβαρύνει το πρόβλημα αφού συναντούν συχνά τέτοια απορρίμματα στις ακτές. Πώς όμως εμείς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της ρύπανσης από μικροπλαστικά για να κρατήσουμε τις πόλεις και τις ακτές της Κύπρου καθαρές και βιώσιμες;
Η πράσινη μετάβαση, είναι ίσως το σημαντικότερο έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το όποιο δεν πρέπει να μένει μόνο στα λόγια και στις θεωρίες αλλά να προχωρά σε πράξεις και δράσεις σε κάθε γωνία του πλανήτη. Η ρύπανση από πλαστικά αφορά όλους μας και κάθε ένας από εμάς οφείλει να καλλιεργήσει την περιβαλλοντική του συνείδηση. Στα σχολεία η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να είναι ένας από τους σημαντικότερους στόχους ώστε να δημιουργεί κουλτούρα που να προωθεί την αγάπη για το περιβάλλον και την προστασία του.
Στην Κύπρο και ιδιαίτερα στην Πάφο δυστυχώς υστερούμε σε αυτό το κομμάτι, αφού δεν έχουμε υιοθετήσει ακόμη τις δράσεις της υπόλοιπης Ευρώπης. Ας πάρουμε για παράδειγμα το σύστημα DRS (Deposit Return System) το οποίο είναι ένα σύστημα ανακύκλωσης όπου ο πολίτης δίνει τα πλαστικά δοχεία σε σημεία όπου είναι εγκατεστημένα τα συστήματα αυτά και ως αντάλλαγμα παίρνει χρήματα. Στην Κύπρο ο πολίτης οφείλει να πληρώσει για να δώσει τα λάστιχα του αυτοκινήτου του, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη ο πολίτης ανταμείβεται με χρηματικό ποσό για την πρώτη ύλη που προσφέρει ώστε αυτή να επαναχρησιμοποιηθεί στα πλαίσια ενός κυκλικού μοντέλου οικονομίας.
Όσον αφορά τις υπεραγορές, είναι αναγκαίο να καταργηθούν εντελώς οι πλαστικές σακούλες και να αντικατασταθούν με επαναχρησιμοποιήσιμες τσάντες. Ταυτόχρονα όλα τα καταστήματα θα πρέπει να προσφέρουν προϊόντα τα οποία δεν θα είναι συσκευασμένα σε πλαστικά περιτυλίγματα. Για αρχή, θα μπορούσε μετά από κάθε αγορά που κάνει ένας πελάτης να του προσφέρεται μια επαναχρησιμοποιήσιμη τσάντα ή και ένα παγούρι νερού για να μειωθεί και η αγορά των πλαστικών μπουκαλιών.
Ο τρόπος με τον οποίο συσκευάζονται τα υγρά σαπούνια, σαμπουάν, απορρυπαντικά είναι ένας πολύ επιβλαβής παράγοντας για το περιβάλλον αν σκεφτεί κανείς πόσο πλαστικό χρησιμοποιείται για τις συσκευασίες τους. Ακόμη και αν ανακυκλώνονται, αυτό δεν είναι η βέλτιστη λύση. Το κόστος ανακύκλωσης δεν είναι αμελητέο άρα η μείωση χρήσης αυτών των συσκευασιών είναι η καλύτερη επιλογή. Τέτοια προϊόντα λοιπόν μπορούν να συσκευάζονται σε μπουκάλια πολλαπλής χρήσης τα οποία θα επαναγεμίζονται από μεγάλες φιάλες με σαπούνι, σαμπουάν κτλ. οι οποίες θα είναι εγκατεστημένες στις υπεραγορές και στα τοπικά καταστήματα.
Τέλος, το σύστημα ‘Πληρώνω όσο πετώ’ που έχει εφαρμοστεί σε κάποιους δήμους στην Κύπρο πρέπει να αρχίσει άμεσα να εφαρμόζεται παντού. Αυτό το σύστημα τιμολόγησης των υπηρεσιών διαχείρισης σκυβάλων βασίζεται στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και είναι το δικαιότερο σύστημα αφού τα τέλη που πληρώνει κάθε νοικοκυριό για τα απόβλητα συνδέονται με την ποσότητα των σκυβάλων που παράγει. Έτσι θα γίνεται καλύτερη διαχείριση των σκυβάλων. Ίσως αν κάθε δήμος και κάθε επαρχία εφαρμόσει αυτό το αποτελεσματικό σύστημα, οι πολίτες να συμμορφωθούν και να αρχίσουν να αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα της όλης κατάστασης.
Βιβλιογραφία
- Plastics and Health risks. Rolf U Halden. Annual Rev Public Health, 2010
- Personal protective equipment (PPE) disposal during COVID-19: An emerging source of microplastic and microfiber pollution in the environment. Sci Total Environ. 2023
- Plastic pollution on the Mediterranean coastline. Science of the Total Environment, 2022
- https://www.theguardian.com/environment/2022/oct/07/microplastics-human-breast-milk-first-time
- https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/17/microplastic-particles-discovered-in-human-organs
- https://www.nationalgeographic.com/environment/article/microplastics-are-in-our-bodies-how-much-do-they-harm-us
- http://www.akti.org.cy/portfolio/lidl-project-zero
