Ο Ορέστης Μάτσας εκπρόσωπος της Πρωτοβουλίας Πολιτών για φύτευση 100 χιλιάδων δέντρων στην Πάφο σε μια κατάθεση ψυχής αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια, στις εκδρομές στην φύση, στον αγώνα του για κάθε κορμό αλλά και για την ευρύτερη αντίληψη καθώς και στο θέμα της περιβαλλοντικής συνείδησης. Πρόσθεσε πως σήμερα, το σκηνικό είναι πολύ διαφορετικό και η αντίληψη της κοινωνίας αρκετά βελτιωμένη για το πράσινο , συνεπώς παρατήρησε, οι διάφορες επιστήμες μπορούν να επικοινωνήσουν πιο εύκολα τη σημασία του αστικού πρασίνου. Εκτίμησε πως οι πλείστοι άνθρωποι έχουν ευαισθησίες για το περιβάλλον. Το ζήτημα τόνισε, είναι η στάση μας, όταν συντελείται μια περιβαλλοντική καταστροφή, να μην είναι παθητική. Συνήθως, υπάρχει άγνοια, αλλά όχι κακή πρόθεση, συμπλήρωσε.
Η αγάπη σας για το πράσινο είναι διαχρονική… Κατάγεστε από την Πάφο … πόσο σας βοήθησε η περιοχή σας στην αγάπη σας για το περιβάλλον αλλά και η οικογένεια σας…
Αν και, για να είμαι ακριβής, δεν κατάγομαι από την Πάφο, αφού οι γονείς μου είναι από τον Στρόβολο και την Αθήνα, η πραγματικότητα είναι πως αισθάνομαι «ψυχή τε και σώματι» παφίτης. Εδώ γεννήθηκα και μεγάλωσα. Η άποψη πως η Επαρχία της Πάφου έχει την πιο ποικιλόμορφη, γραφική και παρθένα φύση απ’ όλες της μη κατεχόμενες επαρχίες της Κύπρου, δεν θεωρώ πως είναι υποκειμενική ακόμα κι αν την εκφράζει ένας παφίτης. Ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζει τοπία και εικόνες είναι μοναδικός. Η θέα από τον Μελισσόβουνο κι από την Άρμου, τα ατέλειωτα μονοπάτια στο Δάσος της Πάφου, η αλμύρα της θάλασσας στο Λατσί και τον Πωμό, οι βραχώδεις ακτές του Ακάμα, οι βοτσαλένιες παραλίες της Αχέλειας, οι αμέτρητες διαδρομές στα δεκάδες μικρά χωριά της Πάφου, κι η συνεπής απογευματινή βουτιά του ήλιου στον ορίζοντα της θάλασσας, που σου δίνει την αίσθηση πως βρίσκεσαι στην άκρη της γης, κι ας είσαι στο λιμανάκι της Κάτω Πάφου. Είναι όλες στιγμές και συναισθήματα που μπορεί να σου προσφέρει καθημερινά η Πάφος, κι αν όχι κάτι άλλο, το να ‘χεις μεγαλώσει σε μια τέτοια πόλη, είναι ευλογία.
Τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια … εκδρομές στην φύση…
Νομίζω πως θεωρούμαι παιδί της πόλης, παρ’ όλα αυτά ζηλεύω απροκάλυπτα όσους είχαν την τύχη να μεγαλώσουν σε χωριά. Μέχρι την ενηλικίωσή μου, οι κύριες παραστάσεις που είχα ήταν από την πόλη της Πάφου και περιστασιακά κάποια από τα σημεία που ανέφερα πριν. Ίσως αυτός να είναι κι ο λόγος που μου προκαλεί δέος η φύση, συνολικά αλλά και τα στοιχεία που τη συνθέτουν, μεμονωμένα. Τώρα, απ’ τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι πιο έντονα τις εκδρομές στην Κρήτου Τέρα. Είχαμε έναν οικογενειακό φίλο οπότε πηγαίναμε συχνά. Τόσο το χωριό, όσο και η διαδρομή προσφέρουν πολύ όμορφες εικόνες. Από την παιδική μου ηλικία έχω πολύ έντονες αναμνήσεις κι από την Βόρειο Εύβοια που πηγαίναμε κι ακόμα πάμε κάθε καλοκαίρι. Στα Γιάλτρα συγκεκριμένα. Η πυκνή πευκώδης βλάστηση που φτάνει μέχρι τη θάλασσα συνθέτει ένα τοπίο μαγευτικό. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, δυστυχώς, μεγάλο μέρος της Εύβοιας καταστράφηκε από τις πυρκαγιές. Δεν έχω πάει μετά τις φωτιές αλλά από φωτογραφίες που είδα, η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική.
Το αστικό πράσινο αποτελεί για πολλούς σιωπηλή πηγή ζωής. Kάποιοι εκτιμούν ότι το πράσινο στην πόλη χαρίζει υγεία… Εσείς τι λέτε επί τούτου;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος που αμφισβητεί ότι το πράσινο συνδέεται στενά με την ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας πόλης. Τις προηγούμενες δεκαετίες «προβλήθηκε» μονοσήμαντα η ιδιότητα των δέντρων να εκπέμπουν οξυγόνο. Ίσως ήταν μια απλουστευμένη προσέγγιση της πραγματικότητας, σε εποχές που οι κοινωνίες δεν είχαν στις προτεραιότητες τους την προστασία του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να τονιστεί στους ανθρώπους πόσο άμεσα συνδέεται η επιβίωσή τους με την ύπαρξη των δέντρων. Σήμερα, το σκηνικό είναι πολύ διαφορετικό και η αντίληψη της κοινωνίας αρκετά βελτιωμένη, συνεπώς, οι διάφορες επιστήμες μπορούν να επικοινωνήσουν πιο εύκολα τη σημασία του αστικού πρασίνου. Οι ευεργετικές τους ιδιότητες σε αστικές περιοχές είναι αμέτρητες. Λειτουργούν ως φίλτρα σκόνης και θορύβου και ως παγίδες διοξειδίου του άνθρακα. Επίσης, η σκιά που δημιουργείται από τις κόμες τους, όχι απλώς προσελκύει πεζούς και εναλλακτικά μέσα μεταφοράς, αλλά συμβάλλει καθοριστικά και στην αντιμετώπιση του φαινομένου της αστικής θερμονησίδας, που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες πόλεις. Αποτελούν το ασφαλέστερο καταφύγιο για μια σειρά από μικρά πουλιά και έντομα που ζουν στις πόλεις. Το πράσινο, επίσης, κατακρατά το νερό της βροχής, μειώνοντας τις πιθανότητες για πλημμύρες και διαβρώσεις του εδάφους. Όλα αυτά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη υγεία και την ποιοτική διαβίωση.
Ο αγώνας σας συνεχίζεται… στέκεστε δίπλα σε κάθε κορμό … και όχι μόνο…θα χαρακτηρίζατε τον αγώνα σας δύσκολο… άνισο και γιατί;
Δεν είναι αγώνας για τον έναν ή τους δύο κορμούς. Είναι πολύ μεγαλύτερο το πρόβλημα, από αυτό. Είναι αγώνας ενάντια σε μπαγιάτικες μικροαστικές αντιλήψεις, τις οποίες μπορούμε να πούμε, με βεβαιότητα, ότι έχουν αφήσει πίσω τους οι σύγχρονες τάσεις της πολιτικής μηχανικής, της συγκοινωνιολογίας και της γεωπονίας. Αντιλήψεις που θεωρούν το αστικό πράσινο μπελά, βρωμιά, εμπόδιο, κίνδυνο, πολυέξοδο, που βρίσκουν θεμιτή πρακτική την κοπή δέντρων ηλικίας μεγαλύτερης των παππούδων και των γιαγιάδων μας, με το πρόσχημα ότι θα φυτευτούν άλλα. Αυτές οι ξεπερασμένες αντιλήψεις, στην Κύπρο, είναι διάχυτες όχι μόνο σε όσους λαμβάνουν αποφάσεις αλλά και σε ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας. Επιπλέον, οι νομοθεσίες είναι εξαιρετικά αδύναμες, ως προς την προστασία του αστικού πρασίνου, με αποτέλεσμα οι προσπάθειές μας να είναι ακόμα ποιο δύσκολες, αφού δεν έχουμε θεσμικά εργαλεία να χρησιμοποιήσουμε. Στην πραγματικότητα είναι αγώνας απέναντι στις πολιτικές του χθες. Ναι, είναι δύσκολος αγώνας αλλά είναι οφειλόμενος και δε θα σταματήσει.
Ποια τα σχόλια σας για τους ανθρώπους της Πάφου είναι περιβαλλοντιστές, αγαπούν το περιβάλλον και τη φύση ;
Θεωρώ ότι οι πλείστοι άνθρωποι έχουν ευαισθησίες για το περιβάλλον. Το ζήτημα είναι η στάση μας, όταν συντελείται μια περιβαλλοντική καταστροφή, να μην είναι παθητική. Συνήθως, υπάρχει άγνοια, αλλά όχι κακή πρόθεση. Σημασία έχει, οι πολίτες, να επιδιώκουν να ενημερώνονται, να αξιολογούν και κυρίως να έχουν τη διάθεση να πάρουν θέση ή ακόμα και να αναθεωρήσουν την άποψή τους. Η αλήθεια είναι πως δεν συμβαίνει συχνά αυτό στην Πάφο. Είμαστε μια μικρή κοινωνία με όλα τα θετικά κι αρνητικά χαρακτηριστικά που αυτό περιλαμβάνει. Μπορεί να μην τους υιοθετώ αλλά αντιλαμβάνομαι τους λόγους για τους οποίους, κάποιος, δε θέλει να αντιπαρατεθεί δημόσια για πράγματα που συμβαίνουν στην πόλη μας και με τα οποία διαφωνεί. Οι πολίτες, σε ένα βαθμό, δικαιολογούνται να έχουν και ανασφάλειες ακόμα και άγνοια για ορισμένα πράγματα. Αυτοί που δεν δικαιολογούνται είναι όσοι λαμβάνουν αποφάσεις. Συνήθως είναι αιρετοί, συνεπώς, έχουν ηθική υποχρέωση να μελετούν και να διατυπώνουν την άποψή τους. Ειδικά στον Δήμο της Πάφου, την τελευταία 5ετία έχουν τελεστεί περιβαλλοντικά εγκλήματα. Δυστυχώς, οι περισσότεροι απ’ όσους έπρεπε να μιλήσουν και να τα σταματήσουν ήταν απόντες.
Μπορεί να συνδυαστεί η υγιής ανάπτυξη με το περιβάλλον;
Φυσικά. Η υγιής ανάπτυξη είναι αυτό που αποκαλούμε βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι η ανάπτυξη που γίνεται με κανόνες, σε συγκεκριμένο πλαίσιο και η οποία λαμβάνει όλα τα μέτρα που χρειάζονται, προκειμένου να μην υποβαθμίζεται το δικαίωμα των επόμενων γενεών να ζουν με ευημερία σε ένα υγιές περιβάλλον. Για να είμαστε απόλυτα ακριβείς η απόδοση του όρου «sustainabledevelopment»στα ελληνικά αφορά την οικονομική ανάπτυξη σε όρους μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Δεδομένου όμως ότι, στην Κύπρο η βασική μορφή ανάπτυξης αφορά των τομέα των κατασκευών, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πετυχαίνοντας την βιωσιμότητα σε αυτό τον τομέα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τη βιώσιμη ανάπτυξη ευρύτερα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι στην Κύπρο ακολουθείται ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. Το σύνολο των κυβερνήσεων που έχουν περάσει μέχρι σήμερα, με μακράν χειρότερη την υφιστάμενη, έχουν εφαρμόσει ακραία αντιπεριβαλλοντικές πολιτικές, των οποίων τις επιπτώσεις θα κληθούν να διαχειριστούν οι επόμενες γενιές κυπρίων.Μονάχα μετη θεσμοθέτηση και εφαρμογήισχυρής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, σε όλα τα επίπεδα από τα οποία περνά η ανάπτυξημπορεί να επιτευχθεί η βιωσιμότητα της.
Ποια παραδείγματα χωρών του εξωτερικού είναι αυτά που υιοθετείτε; Υπάρχουν πράσινες χώρες … πράσινες πόλεις και ποιες… και αν ναι, γιατί πιστεύετε δεν υιοθετούμε το παράδειγμα τους…
Σε επίπεδο χωρών, νομίζω πως η Ευρώπη έχει πολλά παραδείγματα. Οι περισσότερες χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Φινλανδία, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Ελβετία, Δανία. Όλες αποτελούν αρκετά καλά παραδείγματα πράσινης ανάπτυξης. Δηλαδή, ανάπτυξης και λειτουργίας των οικονομιών τους, σε μεγάλο βαθμό, αποσυνδεδεμένων από την εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων και την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Με υψηλά ποσοστά παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, υψηλούς δείκτες κυκλικότητας στη διαχείριση των πόρων τους και κτίρια και μεταφορές χαμηλών εκπομπών. Αυτό που θα έπρεπε να μας ταρακουνήσει είναι ότι πρόκειται για χώρες με πολύ μεγαλύτερες οικονομίες, πολύ μεγαλύτερες βιομηχανίες και με πολύ μεγαλύτερο σε ποσότητα και έκταση φυσικό κεφάλαιο από την Κύπρο, το οποίο παρ’ όλα αυτά, προστατεύουν ευλαβικά.
Σε επίπεδο πόλεων, ορισμένες που έτυχε να επισκεφθώ και στις οποίες μου έκανε πραγματικά εντύπωση η αβρότητα με την οποία ενσωματώνεται το αστικό πράσινο στον ιστό της πόλης είναι το Βερολίνο, η Στοκχόλμη, η Σόφια. Ατέλειωτες δενδροστοιχείες, με πλούσιες φουντωτές κόμες, σε πλατιά πεζοδρόμια, που σε προσκαλούν να τα περπατήσεις. Ένα κοινό χαρακτηριστικό που υπάρχει σε όλες αυτές τις μεγαλουπόλεις, ακόμα και σε άλλες που δε θεωρούνται τόσο πράσινες, όπως είναι το Λονδίνο ή η Νέα Υόρκη, είναι οι πυρήνες πρασίνου, τα πραγματικά μεγάλα πάρκα, που λειτουργούν ως πνεύμονες. Εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου για τους κατοίκους και λειτουργούν ταυτόχρονα ως δεσμευτές του ψηλού ανθρακικού αποτυπώματος της πόλης. Φυσικά σε πάρκα σαν αυτά δεν τους περνάει απ’ το μυαλό να τοποθετήσουν ναούς ή να σφραγίσουν το έδαφος με ογκώδεις κατασκευές. Τα παραδείγματα και οι καλές πρακτικές υπάρχουν, οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες και η συγκυρίες το απαιτούν περισσότερο από ποτέ. Την προσωπική μου άποψη για τους λόγους που δεν υιοθετούνται την εκφράζω καθημερινά. Στην Κύπρο υπάρχει μια στρεβλή αντίληψη για το τι σημαίνει ανάπτυξη και αυτή η αντίληψη κινείται στα όρια της υποκουλτούρας. Δυστυχώς, στο μυαλό των πλείστων απ’ όσους λαμβάνουν αποφάσεις υπάρχουν άλλες προτεραιότητες, πολλές φορές υποκινούμενες από οικονομικά συμφέροντα.
Kάθε δέντρο κρύβει την δική του ιστορία … οι ευκάλυπτοι είναι μοναχικοί… απόμακροι. Τα περισσότερα δέντρα έχουν περίπου το ίδιο σχήμα, ελάχιστα ξεφεύγουν… Στα κλαδιά τους όμως όλα κουβαλούν ιστορίες αιώνων…. ιστορίες ζωής , τις λύπες και τις χαρές των ανθρώπων… Πως μπορούμε να τα σώσουμε … να σώσουμε τις ιστορίες που κουβαλούν, την σκιά που προσφέρουν και την δική τους ιστορία. Είναι αργά; ή είστε από αυτούς που εκτιμούν πως ποτέ δεν είναι αργά …και ότι ο αγώνας πρέπει να συνεχιστεί;
Ακριβώς αυτό. Τα δέντρα που καταστρέφονται με τόση ευκολία στην πόλη μας, κουβαλούν ιστορίες πολλών δεκαετιών. Ξεπερνούν σε ηλικία τους περισσότερους από εμάς. Κανείς δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να ευτελίζει σε αυτό το βαθμό την αξία και την ύπαρξή τους. Ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Παφίτες, που έζησαν την πόλη μας σε άλλες εποχές, όταν είχε ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο απ’ το σημερινό, μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι είναι κομμάτι του χαρακτήρα της πόλης. Όχι, ποτέ δεν είναι αργά όταν πρόκειται να κάνεις το σωστό. Σήμερα, είναι μεγαλύτερη ανάγκη από κάθε άλλη προηγούμενη μέρα να δούμε και να ακούσουμε το κάλεσμα των καιρών. Το κλίμα κι ο πλανήτης, διανύουν τη μεγαλύτερη κρίση της σύγχρονης ιστορίας τους κι αυτή η κρίση είναι ανθρωπογενής. Εμείς την προκαλέσαμε και άρα εμείς έχουμε τη δυνατότητα και την υποχρέωση να την ανατρέψουμε. Σε μια τόσο κομβική περίοδο για το περιβάλλον, μοιάζει με αδικαιολόγητη κακοφωνία η ανορθολογική διαχείριση του αστικού πρασίνου, πολλώ δε μάλλον η ανορθόδοξη ανάπτυξη.
Με ποιες αρχές πορεύεστε … Σας έχουμε δει να δακρύζετέ στην καταστροφή του πρασίνου… Μεγάλος πόνος ; Ποια τα συναισθήματα σας… οργή, φόβος για το αύριο των παιδιών μας… αμηχανία;
Νομίζω ότι, ο κάθε άνθρωπος είναι τα ερεθίσματα κι οι εμπειρίες του. Πιθανολογώ ότι κι οι δικές μου αρχές, η δική μου κοσμοαντίληψη από εκεί πηγάζει. Όντως, συχνά παρακινούμαι από τα συναισθήματά μου και όντως με εξοργίζει η καταστροφή της φύσης. Δεν ξέρω αν με θυμώνει περισσότερο η καταστροφή καθ’ αυτή ή ο σκοπός και το κίνητρο που την προκάλεσε. Μάλλον ο συνδυασμός και των δύο. Παρ’ όλα αυτά, αναγνωρίζω ότι με τον αποστειρωμένο θυμό δεν κερδίζεις τίποτα. Έχει μεγάλη σημασία να μπορείς να συζητήσεις, να επιχειρηματολογήσεις, να ενημερώσεις όσο περισσότερους ανθρώπους μπορείς και να δώσεις λύσεις. Αυτό προσπαθώ να κάνω. Η γενιά μου είναι η γενιά που θα κληθεί να διαχειριστεί την κρίση της κλιματικής αλλαγής. Μπορεί όσοι κυβερνούν σήμερα να μην το αντιλαμβάνονται στην ολότητά του, αλλά μας παραδίδουν μια ωρολογιακή βόμβα, την οποία έφτιαξαν με τα ίδια τους τα χέρια και απλώνοντας τα χέρια τους,επιχειρούν να μας παραπλανήσουν ακόμα και για την επικινδυνότητά της. Πώς να μη θυμώνουν όσοι αντιλαμβάνονται αυτή την ανεύθυνη στάση;
Στο βωμό της ανάπτυξης οι θυσίες του περιβάλλοντος συνεχίζονται… Ακόμη ένα ποτήρι πικρό … Ποια μηνύματα στέλνετε… Πως αυτός ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος ; Με την σιωπή ; Με την αντίδραση; Πωςτελικά θα σώσουμετην όαση ;
Σίγουρα δε θα σώσουμε τον κόσμο με την αδιαφορία, ούτε με την απάθεια, ούτε με τη σιωπή. Οι κρίσεις που θα ενεργοποιηθούν, τις επόμενες δεκαετίες, εξαιτίας των πολυεπίπεδων καταχρήσεων που έκανε η ανθρωπότητα τα τελευταία 50 χρόνια, θα συνθέσουν μια χαοτική εικόνα. Οι οικονομικές, οι κοινωνικές και οι περιβαλλοντικές ανισότητες μεταξύ ανθρώπων, κρατών και γενεών θα είναι αγεφύρωτες. Θα δημιουργηθούν άνθρωποι πολλαπλών ταχυτήτων, των οποίων το χάσμα θα αδυνατούν πλέον να καλύψουν η επιστήμη κι οι νέες τεχνολογίες. Το ζήτημα υπερβαίνει τα περιβαλλοντικά θέματα. Υπάρχουν μια σειρά απειλών που πιέζουν τον άνθρωπο και τον πλανήτη. Η πανευρωπαϊκή άνοδος της ακροδεξιάς κι η άμεση απειλή της δημοκρατίας, οι αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις και τα συνεχή παραδείγματα αποτυχίας του υφιστάμενου κεφαλαιοκρατικού μοντέλου της οικονομίας, ο αναθεωρητισμός των μεγάλων κρατών και των περιφερειακών δυνάμεων είναι μόνο μερικές απ’ τις απειλές που θα συναντήσουμε. Ήδη βιώνουμε στο σπίτι μας, στην Ευρώπη, έναν πόλεμο στον οποίο αντιλαμβανόμαστε από την πρώτη στιγμή τα παιχνίδια που επιχειρούνται. Είναι σημαντικό να έχουμε πολίτες ενεργούς, ενημερωμένους, με αντίληψη και κριτική σκέψη, που να μπορούν να δημιουργούν αναχώματα σε όλες αυτές τις απειλές. Έτσι ναι, ίσως ο κόσμος γίνει λίγο καλύτερος. Λίγο πιο ασφαλής.
