Η Αγία Μονή, κτίσμα του Αγίου Ευτυχίου και του Αγίου Νικολάου, Αρχιεπίσκοπου Μύρων, μεταφέρει μια ιστορία αιώνων και συγκεκριμένα από το 963 μ.Χ όταν άρχισε και η ανοικοδόμηση του Αγίου Όρους, αλλά και της Ιεράς Μονής Σταυροβουνίου. Η εκκλησία, η οποία αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής Κύκκου, βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση βόρεια του χωριού Στατός της Πάφου.
Ο Αγιορίτης μοναχός Επιφάνειος, Κύπριος στην καταγωγή, ο οποίος υπηρετεί την Αγία Μονή, εξιστόρησε στο ΚΥΠΕ τις σημαντικότερες στιγμές από της ανεγέρσεώς της μέχρι και σήμερα, σημειώνοντας ότι πέρασε περιόδους ακμής και παρακμής.
Όπως είπε ο ιερομόναχος Επιφάνειος, η Αγία Μονή είναι τόσο αρχαία όσο και το Άγιο Όρος που άρχισε να κτίζεται το 963 μ.Χ με κτήτορα τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, ο οποίος θεωρείται ο θεμελιωτής του μοναχισμού στο Άγιο Όρος και επισκέφτηκε την Κύπρο περίπου το 965 μ.Χ.
Αιτία της καθόδου του Αγίου Αθανάσιου Αθωνίτη στο νησί μας θεωρείται η στέψη ως αυτοκράτορα του προσωπικού του φίλου, Νικηφόρου Φωκά, με τον οποίον είχαν συμφωνήσει μαζί να πάνε στη Λαύρα και να κτίσουν εκεί το μοναστήρι. Έτσι, μόνος, στεναχωρημένος και διαμαρτυρόμενος αποφάσισε να έρθει στην Κύπρο.
Ερωτηθείς ο ιερομόναχος Επιφάνειος γιατί επιλέχθηκε ο συγκεκριμένος χώρος για το κτίσιμο της Αγίας Μονής είπε ότι σύμφωνα και με τα όσα αναγράφονται σε μαρμάρινες πλάκες της Μονής, ο Βασιλιάς της Πάφου, Νικοκλής, τον 4ο αιώνα π.Χ. έκτισε ιερό για την Ήρα και στην περιοχή υπήρχε Ηραίο.
«Στα ερείπια λοιπόν αυτού του ιερού κτίστηκε η Αγία Μονή κι αυτό επειδή οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι μοναχοί είναι φιλόκαλοι, αγαπούν, δηλαδή, και το καλό και το κάλλος, έτσι επέλεξαν το όμορφο αυτό μέρος για το κτίσιμο της Αγίας Μονής».
Αναφερόμενος στα όσα λέει η παράδοση για την Αγία Μονή, ο ιερομόναχος Επιφάνειος είπε ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος εξέδωσε το 313 μ.Χ το διάταγμα των Μεδιολάνων περί ανεξιθρησκίας, το οποίο ενθάρρυνε τους χριστιανούς διότι έδινε την ελευθερία στον καθένα να λατρεύει όποιο Θεό θέλει. Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Ευτύχιος άδραξαν την ευκαιρία και έκτισαν τον πρώτο χριστιανικό ναό.
Ο Άγιος Ευτύχιος, τοπικός Άγιος, γιορτάζει στις 8 Αυγούστου και ο Άγιος Νικόλαος στις 6 του Δεκέμβρη, έχοντας καταγωγή από τα Πάταρα της Λυκίας της Μικράς Ασίας.
Ο μοναχός Επιφάνειος είπε πως η Αγία Μονή και η Μονή του Σταυροβουνίου είναι οι αρχαιότερες Μονές, που τις συνδέει ο Μέγας Κωνσταντίνος ο οποίος και έδωσε στην Αγία Ελένη τα απαραίτητα μέσα για να διενεργήσει ανασκαφές και να βρει τελικά τον Τίμιο Σταυρό. Ωστόσο, στο ταξίδι για την Κωνσταντινούπολη το καράβι της αναγκάστηκε, λόγω μεγάλης θαλασσοταραχής, να καταπλεύσει στον κόλπο της Λεμεσού. Εκεί άφησε ένα τμήμα του Τιμίου Ξύλου το οποίο βρίσκεται στο Σταυροβούνι.
Όπως είπε ο ιερομόναχος, το 1571 καταγράφεται με μελανά χρώματα για την Αγία Μονή με την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς.
Το Μετόχι του Κύκκου ανέλαβε τη Μονή από το 1638 και την αναστύλωσε. Τα χρόνια που ακολούθησαν η Αγία Μονή ερήμωσε.
Με πρωτοβουλία του ηγουμένου Κύκκου Νικηφόρου, το μετόχι ξαναχτίστηκε και βρίσκει την παλιά του αίγλη.
Το 1990 ο πρώτος που κατοίκησε τη Μονή ήταν ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος, ο οποίος τότε είχε έρθει από το Άγιο Όρος.
Μετά που ανακηρύχθηκε ηγούμενος στην Ιερά Μονή Μαχαιρά, η Αγία Μονή εγκαταλείφθηκε και πάλι.
Ακολούθως κατοικήθηκε από μοναχές, οι οποίες μετά από λίγα χρόνια έφυγαν. Στα 1600 χρόνια της Αγίας Μονής μόνο τρία χρόνια κατοικήθηκε από μοναχές.
Στη συνέχεια το μοναστήρι κατοικήθηκε από Ρουμάνο μοναχό και σήμερα από τον μοναχό Επιφάνειο, ο οποίος κάθε Κυριακή τελεί τη Θεία Λειτουργία με μοναχούς από την Ιερά Μονή Κύκκου.
της Κικής Περικλέους
