Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης είναι το Πάσχα. Οι απανταχού Έλληνες γιορτάζουν την μέρα αυτή, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας,της Κύπρου και όπου αλλού βρίσκονται. Την μέρα του Πάσχα αναβιώνουν ήθη και έθιμα που κάνουν την μέρα αυτή εορταστική και χαρούμενη. Η Ανάσταση του Κυρίου, το βάψιμο των κόκκινων αυγών , το κάψιμο του Ιούδα, αλλά και τα παραδοσιακά παιχνίδια στους αυλόγυρους των εκκλησιών, όπως γαϊδουροδρομίες, ζίζιρος, σχοινί και πολλά άλλα, συνεχίζονται ακόμα και στις μέρες μας. Η Επαρχία Πάφου στηρίζει την παράδοση.
της Κικής Περικλέους/ΚΥΠΕ
Οι μνήμες του Πάσχα σε Ελλάδα και Κύπρο από δημότες της Πάφου και από Έλληνες της διασποράς που σήμερα ζουν στην Πάφο, στρέφονται πίσω στα παλιά χρόνια. Τα χρόνια όπου, τα έθιμα τηρούνταν με ευλάβεια. Εικόνες μοναδικές, έθιμα, παράδοση και μνήμες ζωντανεύουν και αυτό το Πάσχα. Το κλίμα και η φιλοσοφία του Χριστιανού οδηγούν ώστε το Πάσχα να είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης.
Οι αναφορές τους στο ΚΥΠΕ συγκινούν, αφού οι μέρες αυτές της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης, συνοδεύεται από έθιμα και παραδόσεις.
Η Ιωάννα Παπαδημητρίου από την Θράκη, σήμερα δημότης της Πάφου, που αν και έζησε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, από τη Θράκη μέχρι τα Γιάννενα, και εδώ και πολλά χρόνια στην Πάφο, ανέφερε πως εκείνο που προέχει στις περιοχές της είναι το “αυγό” αφού η παρασκευή όλων των πασχαλινών γλυκών στολίζεται με αυγά. Η άνοιξη, η πληθώρα αυγών στα σπίτια οδηγούσαν τις νοικοκυρές στην κατανάλωσή τους, όπως είπε.
Στη Θράκη το τσουρέκι και τα μικρά πασχαλινά κουλουράκια έχουν την τιμητική τους, στη Μακεδονία επίσης το τσουρέκι και στα Γιάννενα το πασχαλινό κουλούρι .
Οι Λαζαρίνες
Η αφήγηση της κ. Παπαδημητρίου στρέφεται στις “ Λαζαρίνες ” ένα έθιμο της Θράκης, που ξεκινά το Σαββάτο του Λαζάρου.
Κοπέλες ντυμένες πολύχρωμα, κρατώντας στο χέρι καλαθάκια στολισμένα με λουλούδια, τραγουδάνε τα κάλαντα του Λαζάρου. Στα καλαθάκια οι νοικοκυρές τοποθετούσαν, ωμά αυγά, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για τις μέρες του Πάσχα.
Το ίδιο έθιμο συνεχίζεται και στα Γιάννενα, αλλά με άλλη μορφή από άνδρες, οι οποίοι κρατούσαν ένα μεγάλο στύλο που είχε ένα ξύλο δαφνοστεφανώμενο και από πάνω κρέμονταν κουδούνια . Ο ύμνος στα Γιάννενα είναι λυπητερός και κλαις ακούγοντας τον, ενώ στη Θράκη είναι χαρμόσυνος.
Η καύση του Ιούδα
Το κάψιμο του Ιούδα είναι ένα έθιμο που τηρείται σε Κύπρο και Ελλάδα.Ο Ιούδας, είπε η κ. Παπαδημητρίου, μετά την προδοσία του, πήγε και αυτοκτόνησε. Οι Έλληνες Χριστιανοί δεν το συγχώρησαν ποτέ αυτό και εις ανάμνηση αυτού του γεγονότος, κάθε χρόνο, δημιουργούν ένα ομοίωμα του Ιούδα και το καίνε μετά την Ανάσταση ως μια πράξη λύτρωσης αφού, όπως είπε, «Ιούδες στην ζωή μας υπάρχουν πολλοί…».
Ο οβελίας, το κοκορέτσι και η φτώχεια εκείνης της εποχής έκανε τους Χριστιανούς να μην πετούν τίποτα από το ζώο, ακόμη και τα εντόσθια, τα οποία χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή της μαγειρίτσας.
Η Λαμπρατζιά
Στην Πάφο, συνέχισε η κ. Παπαδημητρίου, την έχει συγκινήσει η “λαμπρατζιά”, αλλά και η παραδοσιακή παρασκευή της φλαούνας. Η φλαούνα, είπε, “μου θυμίζει την Ανάσταση, όπου ανοίγει ο τάφος,και βγαίνει από μέσα ο Χριστός”, το ίδιο πρόσθεσε, “και το αυγό που είναι ο ερμητικά κλεισμένος ο τάφος του Χριστού που ακολούθως σπάζει και βγαίνει η ζωή από μέσα”.
Στα παλιά χρόνια, σημείωσε, ο κάθε Χριστιανός είχε στην αναστάσιμη ακολουθία ένα αυγό στην τσέπη, το οποίο έσπαζαν με το «Χριστός Ανέστη», δίνοντας το φιλί της αγάπης εχθροί και φίλοι. Mέχρι και σήμερα το έθιμο τηρείται.
Οι προετοιμασίες
Kάθε νοικοκυρά, παρά την κούραση για τις προετοιμασίες της Μεγάλης εβδομάδας, θα πήγαινε στην εκκλησία το βράδυ. Η εκκλησία, ήταν πάντα εκκλησία, όπως είπε. Οι νοικοκυρές άσπριζαν τα σπίτια τους, γέμιζαν τα σπίτια με λουλούδια και με πασχαλιές που σήμερα βρίσκει κανείς στη Μονή της Χρυσορρογιάτισσας και στην Τσάδα της Επαρχίας Πάφου. Το λουλούδι που ανθίζει πάντα Πάσχα, συμπλήρωσε.
Η κ. Παπαδημητρίου ανέφερε πως οι Έλληνες της διασποράς ζουν μέχρι σήμερα το Πάσχα. Τη Μεγάλη Παρασκευή στα παλιά τα χρόνια οι γυναίκες δεν έβαζαν κατσαρόλα και δεν έμπαινε μαχαίρι στο τραπέζι, ούτε πηρούνι. Από βραδύς της Μεγάλης Πέμπτης μαγείρευαν φακές αλάδωτες με ξύδι για να θυμίζουν τα δάκρυα της Παναγίας. Τις φακές μάλιστα, όπως θυμάται, τις έτρωγαν μόνο με κουτάλι, ενώ το ψωμί το έκοβαν με το χέρι αφού δεν επιτρέπετο να κρατήσουν κανένα αιχμηρό αντικείμενο. Η μητέρα της μάλιστα της έλεγε πως οι άπιστοι μόνο χτυπούν καρφιά ή κρατούν μαχαίρια στα σπίτια τους, την ημέρα της Μεγάλης Παρασκευής.
Ακολούθως η κ. Παπαδημητρίου αναφέρθηκε στην ιστορία των Ιωαννίνων το 17ο αιώνα «Του Διονυσίου του Φιλοσόφου”, ενώ κατά τους Τούρκους “σκυλόσοφο”, ο οποίος όταν έκανε επανάσταση απελευθέρωσης, τον έπιασαν οι Τούρκοι και τον έγδαραν ζωντανό.
Ύστερα από αυτό, οι Τούρκοι απαγόρευσαν κάθε συγκέντρωση Ελλήνων και ο δεσμότης τότε των Ιωαννίνων έπεισε τον Αγά, προσφέροντας του πολλά δώρα, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο οι Χριστιανοί να σμίγουν στην πλατεία των Ιωαννίνων και αυτή η μέρα είναι η Μεγάλη Παρασκευή .
Όλοι οι επιτάφιοι συγκεντρώνονται στο ρολόι της πλατείας των Ιωαννίνων τη Μεγάλη Παρασκευή και το έθιμο αυτό θυμίζει την εποχή εκείνη, πριν από 300 χρόνια.
Εξάλλου, στο Σαπσί της Κομοτινής ( Σάται) , περιοχή κοντά στην Κομοτινή, η κ. Παπαδημητρίου ανέφερε πως ζούσαν πολλοί Τούρκοι Οθωμανοί, οι οποίοι σε κάθε ραμαζάνι έφερναν στους Χριστιανούς τα γλυκά τους, ενώ περίμεναν με λαχτάρα να έρθουν οι μεγάλες μέρες του Πάσχα, για να πάρουν και αυτοί το κόκκινο αυγό από τους Χριστιανούς. Η μητέρα της, συνέχισε, τα αυγά που έβαφε την Κόκκινη Πέμπτη δεν τα έδινε ποτέ σε αλλόθρησκο. Στους Τούρκους, συνέχισε, έδινε τα αυγά που έβαφε το Μεγάλο Σάββατο.
Τα έθιμα της Πάφου
Tα πλούσια αυθεντικά παραδοσιακά εδέσματα της Πάφου συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα τις μέρες των εορτών.
Η πανέμορφη φύση και το άρωμα των λουλουδιών, αλλά και η πολιτιστική κληρονομιά της Πάφου δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα για Καλό Πάσχα.
Οι νοικοκυρές στη μικρή Επαρχία της Πάφου άρχισαν από νωρίς τις προετοιμασίες.
Στην παράδοση βρίσκεται και η ορεινή κοινότητα του Κάθηκα, η οποία θα αναβιώσει και φέτος την αναπαράσταση της μεταφοράς του Τιμίου Σταυρού από τον Ιησού Χριστό από το Πραιτόριο στο Γολγοθά.
Ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες, καθώς και κάτοικοι του Κάθηκα, συγκεντρώνονται τη Μεγάλη Παρασκευή για να παρακολουθήσουν το έθιμο της κοινότητας, την αναπαράσταση του θείου δράματος που τηρεί με ευλάβεια για πέρα από 40 χρόνια.
Ο Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Κάθηκα Μενέλαος Τούρβας, περιστοιχιζόμενος από μέλη της Εκκλησιαστικής Επιτροπής και κατοίκων της κοινότητας, διανύουν πορεία μήκους μισού χιλιομέτρου περίπου, από το παρεκκλήσι του Αγίου Ονουφρίου μέχρι την Παναγία την Ευαγγελίστρια.
Η παράδοση της μεταφοράς του Σταυρού από τον Ιησού Χριστό προς τον Γολγοθά ξεκίνησε περίπου πριν από 42 χρόνια, από τον τότε αείμνηστο ιερέα της κοινότητας Παπασάββα.
Ο Παπασάββας είχε επισκεφτεί τα Ιεροσόλυμα την τότε εποχή και είδε την αναπαράσταση που γινόταν στα Ιεροσόλυμα .
Ακολούθως ήρθε στον Κάθηκα και από τότε μετέφερε ο ίδιος το Σταυρό μέχρι το θάνατό του.
Μετά ανέλαβε ο εκάστοτε Kοινοτάρχης και μεταφέρει αυτό το Σταυρό από το εκκλησάκι του Αγίου Ονουφρίου στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας.
Το έθιμο τηρείται ευλαβικά από τους κατοίκους της κοινότητας κάθε Μεγάλη Παρασκευή και συνεχίζεται κάθε χρόνο.
Ο κ. Τούρβας ανέφερε στο ΚΥΠΕ πως πρόκειται για μια παράδοση την οποία η κοινότητα παρέλαβε, τη συνεχίζει και θα την παραδώσει στις νεότερες γενιές, σημειώνοντας πως ο κόσμος συμμετέχει στο έθιμο αυτό, το οποίο παρακολουθούν επισκέπτες από τις άλλες πόλεις του τόπου μας, αλλά και από το εξωτερικό.
Στατός Άγιος Φώτιος
Η Ανδριάνθη Μιχαήλ από το Στατό Άγιο Φώτιο συνεχίζει την παράδοση μέχρι σήμερα με την παρασκευή της φλαούνας με το πλύσιμο και το τρίψιμο των τυριών, αλλά και το άναμμα του παραδοσιακού φούρνου για διαφορετικό ψήσιμο. Η κ. Μιχαήλ είπε στο ΚΥΠΕ πως “ Πάσχα χωρίς φλαούνα δεν γίνεται”.
Όσο για το μυστικό της συνταγής είπε πως είναι το προζύμι.
Από τότε, συνέχισε, που ήταν μικρή, η μητέρα της έφτιαχνε τα ψωμιά και τα κουλούρια,τέχνη που τη συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Τη Μεγάλη Πέμπτη, είπε πως η μέρα είναι αφιερωμένη στο βάψιμο των αυγών των οποίων η βαφή, όπως σημείωσε, αποτελεί μεγάλη ιεροτελεστία.
Η βαφή γίνονταν και συνεχίζεται από κάποιες νοικοκυρές να γίνεται με ριζάρι και φύλλα κρεμμυδιού, έτσι για καλύτερο χρώμα.Το ριζάρι σπάζεται με μια πέτρα, ακολουθεί το βράσιμο των αυγών, αποκτώντας ένα μοναδικό χρώμα κόκκινο. Με τη βαφή όμως του κρεμμυδιού το χρώμα των αυγών γίνεται πιο ανοικτό.
Στις προτεραιότητες των νοικοκυρών και οι πασκιές που η παρασκευή τους, δεν είναι εύκολη υπόθεση και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Με θρησκευτική κατάνυξη ο λαός μας παρακολουθεί στις εκκλησίες τα Άγια Πάθη. Τη μεγάλη Παρασκευή, όλοι οι πιστοί συμμετέχουν στην περιφορά του επιταφίου τόσο στα χωριά όσο και στις πόλεις, ενώ το Σάββατο το πρωί χαίρεται την πρώτη Ανάσταση του Κυρίου.
