Η βία στο σχολείο αποτελεί ένα διαχρονικό, παγκόσμιο, κοινωνικό φαινόμενο με επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, τόσο στη μαθησιακή διαδικασία όσο και στην ψυχική υγεία των μαθητών/μαθητριών. Προκαλεί ανασφάλεια και φόβο και οδηγεί σε παραβίαση της αρχής των «ασφαλών σχολείων» και του δικαιώματος των μαθητών/μαθητριών να εκπαιδεύονται σε ένα ασφαλές, μη απειλητικό περιβάλλον. Είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, όπως είναι ο σχολικός εκφοβισμός που αποτελεί μια μορφή κακοποίησης.
Το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΠΑΝ), στο πλαίσιο της πολιτικής του για πρόληψη καλεί τα σχολεία να επιδεικνύουν και να καλλιεργούν την αρχή της μηδενικής ανοχής απέναντι στο φαινόμενο αυτό. Το πιο σημαντικό στοιχείο της μηδενικής ανοχής δεν είναι η χρήση τιμωρίας, αλλά η ανάπτυξη μίας σχολικής κουλτούρας ενάντια στη βία. Η διερεύνηση, η καταγραφή και η διαχείριση τέτοιων περιστατικών δηλώνει την αποφασιστικότητα και την ευαισθησία των εκπαιδευτικών για μείωση του σχολικού εκφοβισμού. Η πολιτική αυτή εντάσσεται στο Σχέδιο Δράσης Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας και εναρμονίζεται με τις υποχρεώσεις της πολιτείας, που απορρέουν από τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού.
Πολιτική του σχολείου
Το σχολείο, καθορίζει ξεκάθαρη πολιτική πρόληψης και διαχείρισης του σχολικού εκφοβισμού, η οποία εφαρμόζεται από όλη την εκπαιδευτική κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Αυτή η πολιτική κοινοποιείται σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς εντός και εκτός σχολείου και εμπλέκονται τόσον εκπαιδευτικοί όσον και μαθητές και γονείς. Σημαντική παράμετρος είναι η οικοδόμηση θετικού κλίματος στο σχολείο. Βασικοί άξονες που διέπουν την ύπαρξή του είναι: σχολική δικαιοσύνη, συνεργασία των εκπαιδευτικών, ενεργός εμπλοκή των μαθητών /μαθητριών στη σχολική ζωή, ελκυστικό σχολείο, συνεργασία με γονείς και συνεργασία με άλλους φορείς.
Το σχολείο επίσης εμπλέκει τους μαθητές /μαθήτριες στην πρόληψη και διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού εκπαιδεύοντάς τους κατάλληλα, ώστε να αναπτύξουν δεξιότητες, όπως η ενσυναίσθηση, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η διαχείριση
συναισθημάτων, οι δεξιότητες επικοινωνίας, η ανάπτυξη διεκδικητικής συμπεριφοράς, η βελτίωση της αυτοεικόνας, η αναγνώριση του εκφοβισμού κ.ά.
Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η επιμόρφωση, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των γονέων/κηδεμόνων για το φαινόμενο. Στην πληροφόρησή τους αυτή μπορούν να συμπεριληφθούν συμβουλές που αναπτύχθηκαν από την Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας.
Οι γονείς/κηδεμόνες μπορούν να παρακολουθούν Σεμινάρια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας καθώς και του Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο, για τα σχολεία που συμμετέχουν στα δομημένα προγράμματα του ΠΑ.ΒΙ.Σ. Τακτική επικοινωνία και συνεργασία γονέων/κηδεμόνων με το Σχολείο κρίνεται επίσης απαραίτητη.
Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού έχουν αναπτυχθεί διάφορα πρωτόκολλα διαδικασιών για τον χειρισμό των περιστατικών.
Για παράδειγμα, σε περίπτωση που κρίνεται πως τα περιστατικά είναι διαχειρίσιμα με δράσεις εντός της σχολικής μονάδας, οι εκπαιδευτικοί οργανώνουν συναντήσεις με τους/τις μαθητές/μαθήτριες που εμπλέκονται στα περιστατικά.
Η ενημέρωση των γονέων/κηδεμόνων των παιδιών που εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικού εκφοβισμού σε ξεχωριστές συναντήσεις είναι απαραίτητη. Ο τρόπος επικοινωνίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των περιστατικών. Χάρη στην επικοινωνία με τους γονείς/κηδεμόνες, επιτυγχάνεται η αποτροπή ανάληψης πρωτοβουλίας από αυτούς να αναλάβουν με τον δικό τους τρόπο να επιλύσουν το πρόβλημα. Οι συζητήσεις με τους γονείς/κηδεμόνες αποσκοπούν στην εξεύρεση τρόπων υποστήριξης των εμπλεκόμενων παιδιών στο Σχολείο ή στο σπίτι και στη διασφάλιση της συνεργασίας Σχολείου-Οικογένειας. Κατά τη διαχείριση γίνονται ενέργειες που προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα κάθε παιδιού που εμπλέκεται. Στη Μέση Εκπαίδευση η επικοινωνία με τους γονείς/κηδεμόνες γίνεται σε συνεννόηση με τον/την ΒΔ Υπεύθυνο/Υπεύθυνη Τμήματος.
Νοείται ότι για να υπάρξει αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, είναι πολύ σημαντική η συνεργασία όλων (σχολείο, εκπαιδευτικοί, μαθητές/μαθήτριες, γονείς/κηδεμόνες) καθώς και η συνεργασία του Σχολείου με το ΥΠΠΑΝ.
Υποστηρικτικές Υπηρεσίες και φορείς ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό
1. Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ)
2. Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής (ΥΣΕΑ)
3. Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης (ΟΑΠ)
4. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (ΠΙΚ)
5. Επιτροπή Αγωγής Υγείας και Πολιτότητας (ΕΑΥΠ)
6. Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου (ΟΝΕΚ)
7. Δίκτυο Πρόληψης και Καταπολέμησης του Ομοφοβικού και Τρανσφοβικού Εκφοβισμού στην Εκπαίδευση.
8. Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS)
9. Hope for Children CRC Policy Center
10. Εργαστήριο Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
11. Κέντρο Έρευνας και Συμβουλευτικών Υπηρεσιών (ΚΕΣΥ)
12. Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων (ΥΨΥΠΕ)
Τηλεφωνικές γραμμές
Για την ατομική στήριξη παιδιών και εφήβων σε θέματα εκφοβισμού υπάρχουν διαθέσιμες οι ακόλουθες Γραμμές Στήριξης:
Ευρωπαϊκή γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116111
Γραμμή Βοήθειας 1440
Γραμμή Βοήθειας 1410
Γραμμή Βοήθειας και Καταγγελιών 1480
Γραμμή Άμεσης Βοήθειας 1455
