Οι χθεσινοβραδινές ανακοινώσεις αποτελούν την αυστηρότερη δέσμη μέτρων στην Κύπρο που ανακοινώθηκε από το Μάϊο. Πρόκειται για μέτρα βασισμένα στην εμπειρία, γνώση, στο βαθμό ετοιμότητας της κοινότητας και του συστήματος υγείας και πάνω απ’όλα, σε τοπικά χαρακτηριστικά, επιδημιολογικά στοιχεία και παρατηρήσεις.
Ο δρ.Κωνσταντίνος Τσιούτης προχώρησε σε μια αναλυτική καταγραφή της φιλοσοφίας των νέων μέτρων καθώς και των επόμενων βημάτων που θα πρέπει να ακολουθήσουμε με στόχο τον περιορισμό της διασποράς και όχι μόνο. Μεταξύ άλλων απαντά στο γιατί δεν επιβλήθηκε ολικό lockdown, πώς θα περιοριστεί η διασπορά στις πληγείσες περιοχές Λεμεσού και Πάφου αλλά και για τον καθολικό έλεγχο του πληθυσμού.
Κάποια βασικά στοιχεία για τη φιλοσοφία των νέων μέτρων:
Δικαιολογείται η ανάγκη για εφαρμογή επιπλέον μέτρων;
Πολλοί δείκτες όπως αθροιστική επίπτωση, Rt, ποσοστό θετικότητας εργαστηριακών ελέγχων, παρέμειναν σε σταθερά υψηλά επίπεδα (και κάποιοι σε υψηλότερα του αποδεκτού) παρά την εφαρμογή αυστηρότερων μέτρων εδώ κ εβδομάδες.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι μπορεί σε κάποιο βαθμό να σταθεροποιήθηκε η μετάδοση, αλλά ο αριθμός των επαφών παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να υπάρχει συνεχής μετάδοση στην κοινότητα και να παρατηρούνται επιπτώσεις στους δείκτες νοσηλείας.
Η ενδοκοινοτική μετάδοση θεωρείται δεδομένη, ενώ από ένα σημείο κ μετά μπορεί να πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Η αυξημένη μετάδοση στην κοινότητα πήρε διαστάσεις επιδημιών κάποιες μάλιστα σε χώρους με ομάδες υψηλού κινδύνου για νόσηση και μετάδοση (γηροκομεία, σφαγείο, κτλ).
Ενδείξεις υποστηρικτικές των πιο πάνω:
- o Rt παραμένει >1 (άρα η επιδημική καμπύλη συνεχίζει κ έχει ανοδική τάση)
- το % θετικότητας εργαστ.ελέγχων έχει αυξηθεί σημαντικά (>3-4%)
Κόκκινες γραμμές που ανέδειξαν την ανάγκη ενίσχυσης των μέτρων:
1.αδυναμία έγκαιρης & επαρκούς ιχνηλάτησης
2.αυξανόμενο % θετικότητας τεστ (που δείχνει αυξημένη μετάδοση)
3.αδυναμία ελέγχου αυτοπεριορισμού του μεγάλου (και αυξανόμενου) αριθμού θετικών περιστατικών και των επαφών τους (μην ξεχνάμε ότι με μέσο όρο 10-20 επαφές/άτομο, πρέπει και οι επαφές να αυτοπεριορίζονται, άρα ο αριθμός των ατόμων που πρέπει να βρίσκονται σε περιορισμό κάθε δεδομένη στιγμή είναι αρκετές χιλιάδες)
4.αυξανόμενος αριθμός νοσηλευόμενων
5.αυξανόμενος αριθμός θετικών περιστατικών (εκ των οποίων ένα % θα καταλήξει σε νοσοκομείο και ΜΕΘ με μία χρονική καθυστέρηση εβδομάδων)
6.μετάπτωση προσβεβλημένων ηλικιών με αύξηση COVID19 σε άτομα >60 ετών
Σημειώσεις για τα νοσηλευτήρια
Η ετοιμότητα των νοσηλευτηρίων ενισχύθηκε με σχέδιο κλιμακωτής επιστράτευσης κλινών ανά πόλη, επιστράτευση προσωπικού, πρόσληψη προσωπικού, εκπαίδευση σε ουσιώδεις τομείς πχ.εντατική νοσηλευτική φροντίδα.
Ωστόσο
1.οι δυνατότητες σε κλίνες & προσωπικό δεν είναι απεριόριστες
2.ο αρθμός των νοσηλευομένων δεν μπορεί πάντα να προβλεφθεί (πχ.το % ατόμων με νόσο που νοσηλεύθηκαν ξεκίνησε από >12% στην πρώτη φάση, σε 9-10% την περίοδο του καλοκαιρού, σε ~7% τώρα – όμως φαινόμενα όπως επιδημίες σε οίκους ευγηρίας μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά).
3.ενίσχυση των νοσηλευτηρίων σημαίνει και μετατόπιση πόρων (κυρίως ανθρώπινων) από ένα τμήμα σε ένα άλλο. Αυτό αναμφίβολα θα οδηγήσει σε έκπτωση της ποιότητας φροντίδας τόσο για ασθενείς με COVID19 όσο και με άλλα προβλήματα υγείας (απλά: εάν επιστρατευθούν πνευμονολόγοι, καρδιολόγοι, παθολόγοι για να ενισχύσουν τις ΜΕΘ, θα επιβαρυνθεί η υγεία ατόμων με χρόνια ή οξέα προβλήματα που θα χρειάζονταν αυτές τις ειδικότητες. Να σημειωθεί ότι έχουν προσληφθεί και εκπαιδευθεί άτομα για τις ΜΕΘ).
4.η κόπωση (σωματική & ψυχολογική) του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού είναι σημαντικός αρνητικός παράγοντας σε κρίσεις δημόσιας υγείας.
Η εφαρμογή μέτρων δεν αποσκοπεί μόνο στην προστασία του συστήματος υγείας σε επίπεδο δευτεροβάθμιας/τριτοβάθμιας φροντίδας υγείας (δηλ.νοσοκομεία).
Δεν χρειάζονται φροντίδα μόνο οι ασθενείς με COVID19 που νοσηλεύονται. Υπάρχει ένα πολύ μεγαλύτερο % ασθενών που χρειάζονται φροντίδα σε επίπεδο πρωτοβάθμιας & αποκατάστασης.
Οι επιπτώσεις υγείας #COVID19 σύντομα
«Θα αρκεστώ στο ότι 30% των θανάτων λόγω COVID19 στην Κύπρο ήταν σε άτομα<70 ετών. Ακόμα κι αν τα άτομα αυτά είχαν υποκείμενα νοσήματα, να σημειωθεί ότι >12% των Κυπρίων πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη & 25-30% έχει ≥2 νοσήματα ανεξαρτήτως ηλικίας», αναφέρει.
Τοπικά αυστηρότερα μέτρα σε επαρχίες Λεμεσού-Πάφου που έχουν το υψηλότερο επιδημιολογικό φορτίο όπως φαίνεται σε πολλαπλούς δείκτες:
- αθροιστική επίπτωση 14 ημερών (ήδη από τα μέσα Οκτωβρίου) δηλαδή τα «ενεργά» περιστατικά ανά πληθυσμό (βάσει των διαγνωσθέντων περιστατικών)
- συντριπτική πλειοψηφία οι εγχώριες μεταδόσεις
- υψηλό φορτίο νόσου επί των συνολικών περιστατικών καθημερινά και αθροιστικά
- % επί των καθημερινών απομονώσεων
- % επί των νοσηλευόμενων ασθενών
- % επί των πρόσφατων θανάτων
Απαγόρευση εισόδου-εξόδου στις επιδημιολογικά φορτισμένες επαρχίες. Σε τι αποσκοπεί:
- πρόληψη της «διάχυσης» περιστατικών
- διασφάλιση της εφαρμογής & αποτελεσματικότητας των διαφορετικών τοπικών μέτρων
- αναλυτικότερη παρακολούθηση της επιδημιολογικής εικόνας ανά επαρχία
Στις πιο πληγείσες επαρχίες: περιορισμός κινητικότητας, περιορισμός ωραρίου, περιορισμός λειτουργίας χώρων κοινωνικών συναθροίσεων:
Ο βαθμός μετάδοσης του ιού εξαρτάται από
Α) Τον επιπολασμό των ατόμων που δυνητικά μεταδίδουν (πόσοι είναι)
Β) Το % και τον επιπολασμό των (Α) που κυκλοφορούν
Γ) Τον αριθμό των ατόμων που είναι επίνοσα (μπορεί να κολλήσουν)
Δ) Το βαθμό έκθεσης/αλληλεπίδρασης μεταξύ των (Β) & (Γ)
Σε τι αντιστοιχούν τα παραπάνω και πώς μπορούν να μειωθούν:
Το (Α) είναι εξαιρετικά υψηλό ακόμα και με διεθνή δεδομένα. Μειώνεται με έγκαιρο εντοπισμό και με περιορισμό τους. Το (Γ) γνωρίζουμε ότι είναι οι περισσότεροι στην κοινότητα.
Το (Β) δεν το γνωρίζουμε αλλά δεδομένης της σταθερής ροής νέων περιστατικών και του Rt που παραμένει >1, μάλλον δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα, άρα συνεχίζουν και κυκλοφορούν άτομα που μεταδίδουν, πιθανότατα επειδή δεν εντοπίζονται (έγκαιρα ή και καθόλου).
Το (Β) εντοπίζεται (και μειώνεται) με ενισχυμένους εργαστηριακούς ελέγχους και αποτελεσματική ιχνηλάτηση. Το Δ μειώνεται με μέτρα αποστασιοποίησης (είτε αυτοβούλως με περιορισμό των επαφών και συναθροίσεων, είτε υποχρεωτικά).
Μείωση μέγιστου αριθμού ατόμων σε μαζικές συναθροίσεις και απαγόρευση λειτουργίας χώρων κοινωνικών συναθροίσεων:
- γνωστό ότι οι συναθροίσεις αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης και υπερδιασκορπισμού. Όσο περισσότερα τα άτομα, (α) τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος να υπάρχει μεταδότης (κάποιο άτομο που μεταδίδει), (β) τόσο περισσότερα τα άτομα σε κίνδυνο. Ειδικά σε περιοχές αυξημένης συχνότητας, το (α) αυξάνεται σημαντικά.
- Ένα πρόσφατο άρθρο (Nature) από δεδομένα αστικών περιοχών ΗΠΑ δείχνει ότι κινητικότητα, % επισκεψιμότητας & βαθμός συγχρωτισμού σε χώρους συναθροίσεων καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τη μετάδοση/διασπορά του ιού. Χώροι με το μεγαλύτερο ρίσκο ήταν εστίασης, καφετέριες, κλειστοί χώροι άθλησης, ξενοδοχεία, χώροι θρησκευτικής λατρείας. https://nature.com/articles/s41586-020-2923-3
Στην Κύπρο παρατηρήθηκε διασπορά σε πολλά άτομα σε κοινωνικές συναθροίσεις (γάμοι, βαφτίσεις, πάρτυ, τραπέζια) και σε χώρους άθλησης. Μάλιστα, τοπικές επιδημίες που καταγράφηκαν τον τελευταίο μήνα προήλθαν από τέτοιου τύπου εκδηλώσεις.
Περιορισμός ωραρίου:
Σε συνέχεια του πιο πάνω, στοχεύει και πάλι στη μείωση των επαφών, ειδικά σε ώρες και σε χώρους όπου η άρση αναστολών και ο μειωμένος έλεγχος ευνοούν τη μετάδοση.
Σε ενίσχυση των πιο πάνω, τα μέτρα αυτά απευθύνονται όχι μόνο στις τοπικές παρατηρήσεις, αλλά είναι σε συνάρτηση και με τις πρόσφατες συστάσεις του ΠΟΥ https://who.int/publications/i/item/considerations-in-adjusting-public-health-and-social-measures-in-the-context-of-covid-19-interim-guidance
Τι αναμένεται να γίνει εάν τα μέτρα πετύχουν:
Τις επόμενες ημέρες-εβδομάδες, θα συνεχίσουν οι αυξημένοι αριθμοί νοσηλευόμενων σε τμήματα και ΜΕΘ, καθώς έχει συσσωρευθεί ένα πολύ μεγάλο φορτίο «ενεργών» περιστατικών.
Άμεσος περιορισμός επαφών στις πιο πληγείσες περιοχές σταθεροποίηση για τις επόμενες ημέρες και σταδιακή μείωση των καθημερινών περιστατικών & σταδιακή βελτίωση των επιδημιολογικών δεικτών
Ενίσχυση της ιχνηλάτησης και του test-trace-isolate, ταχύτερα στις λιγότερο επιδημιολογικά φορτισμένες επαρχίες, με σταδιακό «σβήσιμο» των αλυσίδων μετάδοσης
Τι άλλο πρέπει να γίνει:
Ενίσχυση επικοινωνιακής στρατηγικής και έμφαση σε θετικά μηνύματα, επιτυχίες, μαρτυρίες
Συνεχής υποστήριξη διαδικασίας ιχνηλάτησης
Σχεδιασμός κ ενίσχυση εργαστηριακής διερεύνησης με ταχέα αντιγονικά τεστ
Γιατί όχι γενικευμένο lockdown:
Υπάρχουν περιθώρια από άποψη επιδημιολογικών δεικτών και δεικτών νοσηλείας για κλιμακωτή εφαρμογή μέτρων (δεν αποκλείεται γενικευμένο σε περίπτωση επιδείνωσης)
Η εμπειρία των τελευταίων μηνών μας βοηθά στο σχεδιασμό μέτρων βάσει τοπικών παρατηρήσεων
Μικρότερο πλήγμα στην οικονομία
Σημαντική η προάσπιση άλλων πτυχών της κοινωνίας, όπως κοινωνική συναναστροφή, θεσμός οικογένειας, ψυχική υγεία
Το γενικευμένο lockdown είναι το έσχατο μέτρο, το οποίο είναι δεσμευτικό και με άγνωστη πραγματική διάρκεια
Γιατί όχι πλήρης περιορισμός μετακινήσεων:
Συνεχίζουμε και βασιζόμαστε σε ένα βαθμό ατομικής ευθύνης και ευαισθητοποίησης
Οι περισσότεροι δημόσιοι χώροι στις επιδημιολογικά «κόκκινες» περιοχές θα είναι κλειστοί, ο μέγιστος αριθμός ατόμων σε συναθροίσεις είναι μειωμένος, άρα αναμένεται μείωση του αριθμού των επαφών για ψυχολογικούς και κοινωνικούς λόγους, ώστε να προληφθούν τα ανεπιθύμητα φαινόμενα του εγκλεισμού του Μαρτίου
Γιατί όχι εργαστηριακός έλεγχος όλου του πληθυσμού:
Είναι πρακτικά αδύνατον να ελεγχθούν όλοι (άρα αρκετοί θετικοί θα ξεφύγουν)
Όση ευαισθησία κι αν έχει το τεστ, θα υπάρχουν αρκετά ψευδώς αρνητικά αναλογικά του πληθυσμού άρα πάλι επιπλέον θετικοί που ξεφεύγουν.
Ο έλεγχος θα πρέπει είτε παράλληλα με lockdown για να μην υπάρχουν μετακινήσεις & επαφές, είτε “σε δόσεις” άρα στο ενδιάμεσο θα συνεχίζουν επαφές με θετικούς & άρα πάλι ξεφεύγουν περιστατικά.
Αν επιβληθεί lockdown κατά τη διάρκεια του ελέγχου ώστε να μειωθούν οι επαφές, το κόστος είναι διπλό (lockdown + μαζικοί έλεγχοι).
Η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα δεν έχει αξιολογηθεί δηλαδή δεν αποκλείεται να παραστεί εκ νέου ανάγκη για του μέτρου
