Γεώργιος Παυλίδης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής, Neapolis University
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της αντιμετωπίζουν συχνά περιπτώσεις απάτης, διαφθοράς και άλλων αδικημάτων εις βάρος του προϋπολογισμού της Ε.Ε. (λ.χ. απάτη με ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, διασυνοριακή απάτη Φ.Π.Α. που εκτιμάται ότι στερεί ετησίως 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε επίπεδο Ε.Ε.). Τα αδικήματα αυτά εμπίπτουν προς το παρόν στην αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών και, λόγω της περιπλοκότητας και της διεθνούς διάστασης, περιπλέκουν το έργο των εθνικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών. Έτσι, ήδη από το 2000 γίνονται συζητήσεις για τη σύσταση μιας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής εισαγγελίας (European Public Prosecutor’s Office / EPPO) που θα αναλάβει την έρευνα και δίωξη των αδικημάτων που διαπράττονται εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. Η σχετική συζήτηση συνάντησε καθυστερήσεις και ενστάσεις, λόγω των φόβων για ανάμειξη της Ε.Ε. στη λειτουργία της ποινικής δικαιοσύνης στα κράτη μέλη.
Πριν από λίγους μήνες (Απρίλιος 2017), ενόψει της αδυναμίας των κρατών μελών να καταλήξουν σε μια ομόφωνα αποδεκτή πρόταση, 18 κράτη μέλη αποφάσισαν να προχωρήσουν στη σύσταση του EPPO με τη μορφή ενισχυμένης συνεργασίας που θα λειτουργεί μεταξύ τους. Στις αρχές Ιουνίου 2017, η νομοθετική πρόταση έλαβε το πράσινο φως από τους αρμόδιους Υπουργούς 20 κρατών μελών στο Συμβούλιο Υπουργών, όπου καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες της σύστασης και της λειτουργίας της υπό ίδρυση ευρωπαϊκής εισαγγελικής αρχής.
Ο νέος θεσμός, με έδρα το Λουξεμβούργο, θα έχει την αρμοδιότητα να ερευνά και να διώκει άτομα σε σχέση με αδικήματα εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. και θα λειτουργεί ως συλλογική δομή σε δύο επίπεδα:
Α) Η κεντρική υπηρεσία της Εισαγγελίας, ως ανεξάρτητο και εξειδικευμένο όργανο, εκτός του πλαισίου των σημερινών θεσμικών οργάνων και υπηρεσιών της Ε.Ε., θα συντονίζει και θα εποπτεύει τις έρευνες και την άσκηση ποινικών διώξεων.
Β) Οι ευρωπαίοι εντεταλμένοι εισαγγελείς στα κράτη μέλη, οι οποίοι θα λειτουργούν ως εθνικοί εισαγγελείς, θα είναι αρμόδιοι για την καθημερινή διενέργεια ποινικών ερευνών και διώξεων, σύμφωνα με το δίκαιο κάθε κράτους μέλους. Έτσι, η έρευνα και η δίωξη θα πραγματοποιούνται άμεσα, χωρίς ανάγκη προσφυγής στις χρονοβόρες διαδικασίες δικαστικής συνεργασίας. Σε περίπτωση που η έρευνα διεξάγεται από την ευρωπαϊκή εισαγγελία, οι εθνικές αρχές δε θα ασκούν τις αρμοδιότητές τους για την ίδια ποινική υπόθεση.
Σε αρχικό στάδιο, η δικαιοδοσία της ευρωπαϊκής εισαγγελίας θα περιορίζεται στα 20 κράτη μέλη που ενέκριναν την ενισχυμένη συνεργασία, ανάμεσα στα οποία η Κύπρος και η Ελλάδα. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα να ενταχθούν μελλοντικά στην πρωτοβουλία και τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ε.Ε. Σε κάθε περίπτωση, ο νέος θεσμός θα συνεργάζεται και με τις αρμόδιες αρχές στα κράτη μέλη της Ε.Ε. που δε συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Σε μια ενδιαφέρουσα πάντως δήλωση, η Επίτροπος Δικαιοσύνης της Ε.Ε., κα Vera Jourova, τάχθηκε υπέρ της σύνδεσης των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων με την αποδοχή της δικαιοδοσίας της ευρωπαϊκής εισαγγελίας. Η πρόταση αποσκοπεί στο να εξαναγκάσει όλα τα κράτη μέλη να αποδεχτούν το νέο θεσμό, εάν θέλουν να είναι επιλέξιμα στον επόμενο κύκλο χρηματοδοτήσεων που ξεκινά το 2021.
Ως προς το χρονοδιάγραμμα για τη σύσταση της ευρωπαϊκής εισαγγελίας, μετά την έγκριση του Συμβουλίου Υπουργών αναμένεται εντός του καλοκαιριού και η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Απώτερος στόχος είναι η σύσταση και λειτουργία του νέου θεσμού μέχρι το 2020.
