Τον Φεβρουάριο του 2018 είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω σε ένα τριήμερο εκπαιδευτικό Συνέδριο που έγινε στην Στοκχόλμη μέσα απο το πρόγραμμα Erasmus+. Ηταν μια μοναδική εμπειρία! Μάθαμε πολλά πράγματα, τόσο στο συνέδριο όσο και κατά την επίσκεψή μας σε ένα Δημόσιο Νηπιαγωγείο της Σουηδίας. Η επίσκεψη ήταν προαιρετική και δήλωσα συμμετοχή διότι ήθελα να δω από κοντά πώς λειτουργούν τα σχολεία τους που θεωρούνται πρότυπα, αφού οι μαθητές εκεί έχουν ψηλά ποσοστά επιτυχίας. Θα αναρωτηθεί κανείς : «Από το νηπιαγωγείο;». Κι όμως. Τα σωστά θεμέλια του οικοδομήματος της εκπαίδευσης των παιδιών μπαίνουν από το Νηπιαγωγείο.
Θα παραθέσω την εμπειρία που είχα με άλλη συνάδελφο από την Κύπρο όταν φτάσαμε στη διεύθυνση που μας είχαν πει. Ψάχναμε κάπου 10 λεπτά για να δούμε πού βρισκόταν το νηπιαγωγείο. Βρήκαμε την οδό αλλά δεν ξέραμε πού ήταν γιατί δεν το βλέπαμε! Οι εμπειρίες που έχουμε από τα δικά μας σχολεία δεν μας επέτρεπαν να το δούμε, γιατί ψάχναμε μεγάλη πινακίδα. Ψάχναμε να δούμε την αυλή, παιχνίδια, ζωγραφιές κτλ. Βρήκαμε ένα μεγάλο σχολείο με μεγάλη πινακίδα και πολλές σημαίες αλλά όταν ρωτήσαμε, μας είπαν ότι εκείνο ήταν ιδιωτικό σχολείο. Ρωτώντας περαστικούς μας έδειξαν το απέναντι κτίριο που δεν είχε μεγάλες πινακίδες. Εκεί μπορούσες να διαβάσεις με μικρά γράμματα το όνομα του γυμνασίου και προχωρήσαμε λίγο όπου είδαμε δίπλα, το όνομα του νηπιαγωγείου. Χτυπήσαμε το κουδούνι και μια ευγενέστατη κυρία, με πολλή απλότητα, μας άνοιξε και μας καλωσόρισε. Όπως μάθαμε μετά, ήταν η διευθύντρια. Της είπαμε ότι δυσκολευτήκαμε να βρούμε το νηπιαγωγείο. Αυτή μας απάντησε ότι αυτό γίνεται για λόγους ασφάλειας. Δε θέλουν να ξέρει ο οποιοσδήποτε πού υπάρχει Σχολείο. Στο κτίριο αυτό συστεγάζονται το Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Ένα ενιαίο κτίριο, με μια πόρτα εξωτερικά από κάθε βαθμίδα και με κουδούνι για να ελέγχονται όσοι εισέρχονται και εξέρχονται. Μεγάλα, ανθεκτικά κτίρια με χοντρούς τοίχους και ψηλά παράθυρα. Τα σχολεία αυτά είχαν πίσω μια τεράστια αυλή με γήπεδα, χώρους με παιχνίδια, όλα οριοθετημένα αλλά χωρίς να αποκλείεται η πρόσβαση από τον ένα χώρο στον άλλο.
Η Ασφάλεια των μαθητών και η υποδομή ήταν το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση, κάτι που δυστυχώς λείπει στην Κύπρο, αφού αρκετά από τα «νέα» μας Νηπιαγωγεία κατασκευάζονται με γυψοσανίδες, με όλα τα προβλήματα που τα ακολουθούν (κινδυνέψαμε να πέσει πάνω μας πινακίδα όπου βάζουμε σχέδια, τρύπησε οροφή και θα έπεφτε ο θερμοσίφωνας μέσα σε νηπιαγωγείο, έπεσε ντουλαπάκι κουζίνας πάνω σε συνάδελφο κτλ). Να αναφερθώ στα κάγκελα και τις περιφράξεις που πολλές φορές επιτρέπουν στον οποιονδήποτε να έχει πρόσβαση; Να μιλήσουμε για τους εξωσχολικούς που μπαίνουν και κάνουν ζημιές, κλοπες και ακαθαρσίες; Μέχρι και οι γάτες και οι σκύλοι μπαίνουν και λερώνουν την άμμο και τις αυλές που παίζουν τα παιδιά. Πρέπει να βρει μια λύση η Κυβέρνηση μας και το Υπουργείο Παιδείας, αντί συνεχώς να προσπαθούν να διορθώνουν ζημιές. Να ξεκινήσει να οικοδομεί παρόμοιου τύπου Σχολικές εγκαταστάσεις που παρέχουν πραγματική ασφάλεια σε παιδιά και σε εκπαιδευτικούς, ώστε να αποτρέπονται και οι ζημιές για τη τσέπη του κράτους.
Συνεχίζω όμως την κατάθεση της εμπειρίας μου στη Σουηδία. Αφού μπήκαμε μέσα, μας ζητήθηκε να βγάλουμε τα παπούτσια, τα σακάκια και να τα αφήσουμε στον προθάλαμο, για αποφυγή μεταφοράς μικροβίων στο εσωτερικό. Στο νηπιαγωγείο τα παιδιά κυκλοφορούσαν με τις κάλτσες και ξυπόλυτα. Παρόλο που ήταν Φεβρουάριος η θερμοκρασία στο σχολείο ήταν η ιδανική για τα παιδιά. Στην Κύπρο οι θερμάνσεις κάποτε λειτουργούν, κάποτε όχι, γιατί δεν έγινε συντήρηση ή γιατί μας έκλεψαν το πετρέλαιο! Το πάτωμα ήταν φτιαγμένο από ένα ειδικό πλαστικό που καθαρίζεται (έχουμε κι εμείς σε κάποια νηπιαγωγεία). Μας υποδέχτηκαν σε έναν χώρο για να γνωριστούμε και να μας παρουσιάσαν τον τρόπο που δουλεύουν. Μας κέρασαν φρούτα και ήταν πολύ φιλικό το προσωπικό τους.
Στη συνέχεια μας εξήγησαν ποιες είναι οι βασικές αρχές των Νηπιαγωγείων τους, τις οποίες παραθέτω σε μετάφραση: «Το Νηπιαγωγείο πρέπει να βάζει τις βάσεις για μια δια βίου μάθηση.Το Νηπιαγωγείο πρέπει να είναι απολαυστικό για τα παιδιά, ασφαλές και πλούσιο σε μάθηση για όλα τα παιδιά.Το Νηπιαγωγείο πρέπει να κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών για μάθηση και να παρέχει ασφάλεια. Οι δραστηριότητες να βασίζονται σε μια ολιστική προσέγγιση του παιδιού, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ανάγκες του έτσι ώστε η φροντίδα, η κοινωνικοποίηση και η συνεργατική μάθηση, να δημιουργούν ένα συνεκτικό όλο όπου τα παιδιά αναπτύσσονται σε υπεύθυνους πολίτες και μέλη της Κοινωνίας και αυτό πρέπει να προωθείται σε συνεργασία με την οικογένεια του παιδιού». Μας εξήγησαν τι περιλαμβάνει το πρόγραμμά τους που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη Φύση και το κάθε παιδί να αναπτύσσεται και να κατανοεί πώς η φύση, οι άνθρωποι και η κοινωνία επηρεάζουν ο ένας τον άλλο. Να έρχονται σε συχνή επαφή με τη φύση, τα ζώα και το δικαίωμα να υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή. Για τον λόγο αυτό τα παιδιά, μια φορά την εβδομάδα, κάνουν εξερεύνηση στη φύση πηγαίνοντας εκδρομές, επισκέψεις μέσα στην πόλη, σε διάφορους χώρους, σε γειτονικά δάση, ρυάκια κτλ. Παίρνουν εμπειρίες τις οποίες αξιοποιούν για μάθηση όλη την εβδομάδα μέχρι να ξαναπάνε να γνωρίσουν και να ανακαλύψουν κάτι καινούριο.
Ο αριθμός των παιδιών σε κάθε τμήμα είναι 14 παιδιά με 2 δασκάλες για να μπορεί να παρέχεται εξατομικευμένη φροντίδα, διδασκαλία σε κάθε παιδί,ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες τους. Για την καθαριότητα του σχολείου υπήρχαν άλλες κοπέλες που ήταν μόνο καθαρίστριες. Οι νηπιαγωγοί είχαν χρόνο για να κάνουν όλη τους την προετοιμασία στο σχολείο. Μπορούσαν να προετοιμάσουν το μάθημα και τις δραστηριοτητες για την επόμενη μέρα, χωρίς να πηγαίνουν στο σπίτι και να σπαταλούν τον προσωπικό τους χρόνο, σε αντίθεση με εμάς.
Στη συνέχεια μας ξενάγησαν στις τάξεις που ήταν διαμορφωμένες σε περιβάλλοντα. Το σχολείο ήταν ένα ενιαίο σύστημα και όχι τμηματοποιημένο. Υπήρχε ένα δωμάτιο Βιβλιοθήκης, ένα δωμάτιο Τέχνης, ένα δωμάτιο Κουζίνας – τραπεζαρίας , ένα δωμάτιο Οικοδομικού υλικού, ένα δωμάτιο Φυσικών επιστημών, ένα δωμάτιο Μουσικής, ένα δωμάτιο για Ελεύθερο παιχνίδι, δωμάτιο Αμφίεσης με σκηνή για παραστάσεις, δωμάτιο γραφής και εξερεύνησης των γραμμάτων, το δωμάτιο που μας είχαν συγκεντρώσει που ήταν ειδικά διαμορφωμένο για την Τεχνολογία με ειδικά τάπλετ για παιδιά και άλλες ηλεκτρικές συσκευές για παρατήρηση κ.λ.π Καρεκλίτσες υπήρχαν πολύ λίγες αλλά είχε αρκετά μαξιλαράκια, πουφ και χαλί σε μερικούς χώρους. Οι ζωγραφιές των παιδιών αναρτημένες. Τα υλικά για ζωγραφική ήταν άφθονα και ταξινομημένα. Επίσης υπήρχε ειδικός χώρος για τα προσωπικά πορτοφόλια των παιδιών, ειδικός χώρος με κουτάκια για τα προσωπικά είδη του κάθε παιδιού, ρούχα παπούτσια, γαλότσες και τσαντούλα.
Τα παιδιά στη Σουηδία δεν παραμένουν πάντα σε μια αιθουσα αλλά περνούν από περιβάλλον σε περιβάλλον τηρώντας ένα πρόγραμμα και παίρνοντας εμπειρίες από όλους τους χώρους του σχολείου.Τα παιδιά είναι χαρούμενα και ευτυχισμένα γιατί οι κανόνες είναι ίδιοι για όλους. Οι δασκάλες αναλαμβάνουν μια υπευθυνότητα για τη διεξαγωγή ενός πρότζεκτ που είναι διαφορετικό από τμήμα σε τμήμα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των παιδιών,αλλά υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους και κοινά θέματα που συμμετέχει όλο το σχολείο. Ακόμη και η ώρα του φαγητού είναι εντυπωσιακή. Τα παιδιά ετοιμάζουν μόνα τους το πρωινό τους,με επίβλεψη της Νηπιαγωγου, τρώνε όλα το ίδιο φαγητό από το σχολείο που το φτιάχνουν μόνα τους χωρίς να υπάρχει διάκριση ή διαφοροποίηση ανάλογα με την κοινωνική τάξη.Η ζωή στο σχολείο είναι απόκτηση δεξιοτήτων ζωής σε κάθε στιγμή.
Η ασφάλεια όμως εξαρτάται και απο την αναλογία εκπαιδευτικών με παιδιά στην τάξη. Να τονίσω πως όταν έμαθαν οι συνάδελφοι από τη Σουηδία ότι στην Κύπρο έχουμε 25 παιδιά σε κάθε τμήμα, γούρλωσαν τα μάτια και μας χαρακτήρισαν υπερήρωες! Γιατί και η βοηθός που έχουμε είναι για δύο τμήματα, δεν απαιτείται να είναι πτυχιούχος νηπιαγωγός και είναι περισσότερο καθαρίστρια του σχολείου.
Πλούσιο περιβάλλον σε μάθηση παρέχουμε στην Κύπρο εμείς οι νηπιαγωγοί που με δικά μας έξοδα και όχι από το Υπουργείο φτιάχνουμε εποπτικό υλικό. Αγοράζουμε 2-3 βιβλιοθήκες με παραμύθια στα σπίτια μας για να διαβάζουμε στα παιδιά, ανάλογα και με το θέμα του Προτζεκτ που κάνουμε. Προσπαθούμε να εφευρίσκουμε τρόπους και αγοράζουμε διάφορα μέσα και υλικά για να κρατήσουμε αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιων και να αγαπουν το σχολείο. Δυστυχώς πολλές φορές, ακόμα και η γραφική ύλη που μας στέλνει το Υπουργείο είναι ανεπαρκής και είτε την αγοράζουμε εμείς, είτε κάνουμε παζαράκια, είτε μας χορηγούν οι Σύνδεσμοι γονέων λεφτά για να αγοράσουμε παιχνίδια κ.ά. Οι Σύνδεσμοι γονέων συνήθως αγοράζουν και μεγάλα παιχνίδια στις αυλές και βάζουν στέγαστρα για τον ήλιο και προσπαθούν να μας επιλύσουν κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα σχολεία! Πολύ λίγες Σχολικές Εφορείες στην Κύπρο διαχειρίζονται όπως πρέπει τα κονδύλια που στέλνει το Υπουργείο για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες για το καλό των Σχολείων και των παιδιών.
Μάθαμε επίσης ότι οι γονείς στη Σουηδία είναι φορολογούμενοι πολίτες και πληρώνουν μέσα από τους φόρους τους αντίστοιχο ποσό για κάθε παιδί. Όμως όσο περισσότερα παιδιά έχουν τόσο λιγότερος είναι ο φόρος εκπαίδευσης.
Στην Κύπρο οι εκδρομές (2-3 κάθε χρόνο) θεωρούνται αρκετές ενώ στη Σουηδία πηγαίνουν κάθε εβδομάδα χωρίς να επιβαρύνονται οικονομικά οι γονείς. Το Υπουργείο Παιδείας διαθέτει λεωφορεία για να πηγαίνουν συχνά εκδρομές. Ακόμα, τα παιδιά πηγαίνουν καθημερινά έξω στην αυλή, είτε βρέχει είτε χιονίζει, για να παίξουν και φοράνε αδιάβροχα. Τα πολύ μικρά παιδάκια (2 -3 χρόνων) κοιμούνται 2 ώρες σε καροτσάκια έξω στη βεράντα για να γίνουν ανθεκτικά στο κρύο και να μην αρρωσταίνουν εύκολα. Αυτά στην Κύπρο θεωρούνται υπερβολικά.
Τα παιδιά του νηπιαγωγείου γνωρίζουν και άλλα αθλήματα μέσα από τα γήπεδα που υπάρχουν στις κοινές εσωτερικές αυλές. Η αλληλεπίδραση με τις υπόλοιπες βαθμίδες βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν σιγά σιγά τι θα ακολουθήσει και γίνεται ομαλή μετάβαση από το Νηπιαγωγείο, στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο. Υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους και παραχωρείται χρόνος γι’ αυτό.
Οι ώρες που περάσαμε εκεί ήταν ήταν πολύ λίγες αλλά μας έδωσαν μοναδικές εμπειρίες. Μακάρι να γίνουν και στην Κύπρο μας τα νηπιαγωγεία πρότυπα εκπαίδευσης όπως τα ζήσαμε στη Σουηδία! Η εμπειρία μου εκεί με δίδαξε πολλά και θέλησα να μοιραστώ αυτή την εμπειρία ώστε να προβληματιστούν όλοι για το τι θέλουμε να κάνουμε με την Παιδεία αυτού του τόπου. Η Κυβέρνηση να μην κάνει πειράματα για να εξοικονομήσει λεφτά αλλά να δώσει στην Παιδεία τη σημασία που της αξίζει.
Οι νηπιαγωγοί κάνουμε ό,τι μπορούμε και ξεπερνούμε πολλές φορές τον εαυτό μας γιατί αγαπούμε αυτό που κάνουμε! Γιατί αγαπούμε τα παιδια! Δεν μας έχουν δώσει ποτέ ώρες τμήματος, ώρες στήριξης για παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία, ποτέ χρόνος για προετοιμασία στο σχολείο. Εάν είχαμε κι εμεις 14 παιδιά με 2 νηπιαγωγούς όπως στη Σουηδία σίγουρα τα μαθησιακά αποτελέσματα που θα επιτυγχάναμε θα ήταν πολύ περισσότερα, αφού θα επιτυγχάναμε εξατομικευμένη προσέγγιση.
Στην Κύπρο του 2018 αρρωσταίνει συνάδελφος και αν δε δηλώσει στο σύστημα 5 μέρες ασθενείας, επωμιζόμαστε το βάρος της ευθύνης και της ασφάλειας 30 μέχρι 50 παιδιών για αρκετές μέρες.
Μας θέλουν στην έδρα! Είμαι όμως σίγουρη ότι η εμπειρία που σας περιέγραψα κάθε άλλο παρά αυτό δείχνει! Εμείς δεν έχουμε έδρα, έχουμε τάξεις με καρεκλάκια και τραπεζάκια και μικροπεριβάλλοντα που εμείς δημιουργούμε, τα μέσα που παρέχει το Υπουργείο είναι πενιχρά. Καλούμαστε να γίνουμε διευθύνουσες σε μικρά σχολεία χωρίς έξτρα μείωση του χρόνου διδασκαλίας, χωρίς έξτρα ανταμοιβή, επιτελώντας όλα εκείνα τα γραφειοκρατικά που απαιτούνται από τη θέση αυτή, σε βάρος του προσωπικού μας χρόνου.
Καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε σε μια τάξη με παιδιά μικτών ικανοτήτων και παιδιών που έχουν έρθει από άλλες χώρες. Δεν έχει ακόμη θεσπιστεί στην Κύπρο της Ευρώπης μηχανισμός ομαλής ένταξης των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στα νηπιαγωγεία. Η νηπιαγωγός πρέπει να βρει τον τρόπο να επικοινωνήσει με αυτά τα παιδιά και με τους γονείς που δεν μιλάνε ούτε Ελληνικά ούτε Αγγλικά. Καλούμαστε να βοηθήσουμε τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, να κάνουμε παραπομπές για λογοθεραπεία, ΔΕΠΥ κ.ά. όπου το Υπουργείο ανταποκρίνεται στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Αυτά που έγραψα για την εκπαίδευση στην Κύπρο είναι εμπειρίες που έζησα κι εγώ και εκατοντάδες νηπιαγωγοί στην Κύπρο. Αυτά που έζησα στη Σουηδία εκείνη τη μέρα, πολύ λίγες συνάδελφοι τα έζησαν. Θα μπορούσε το Υπουργείο μας να στείλει ειδικούς και να μελετήσουν από κοντά την πραγματικότητα επιτυχημένων εκπαιδευτικών συστημάτων. Όχι να μελετά και να συγκρίνει πίνακες με λογιστικές πράξεις. Πρέπει να σταματήσουν οι πειραματισμοί και οι πειραματικές εφαρμογές Αναλυτικών, που δεν μπορούν να εφαρμοστούν και να γίνουν σωστές επενδύσεις στον τομέα της παιδείας. Αυτό όμως όχι εις βάρος των εκπαιδευτικών που αγωνίζονται καθημερινά δίνοντας τον εαυτό τους για την εκπαίδευση των παιδιών. Παρά τις αντίξοες συνθήκες που βιώνουμε κάνουμε πρότζεκτ, μπαίνουμε σε προγράμματα, συμμετέχουμε σε διαγωνισμούς με εξαιρετικά αποτελέσματα. Πρέπει να σταματήσει η απαξίωση του έργου του εκπαιδευτικού από το Κράτος, το Υπουργείο, την Εκκλησία και κάποιους γονείς και να δοθεί η δέουσα σημασία εκεί που πρέπει. Το Υπουργείο Παιδείας να αναλάβει τις ευθύνες του και να δει ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα στην Εκπαίδευση και να τα επιλύσει!
Καιρός να προβληματιστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και να παρθούν σωστές αποφάσεις για το μέλλον και το καλό των παιδιών μας, την πρόοδο του τόπου μας. Εγώ θα συνεχίσω ως μάχιμη νηπιαγωγός να προσφέρω ό,τι μπορώ στους μαθητές μου. Αυτές οι αθώες ψυχούλες νιώθουν ότι τα αγαπάμε και προσπαθούμε για αυτά και μας ανταποδίδουν την αγάπη τους. Πρέπει λοιπόν να γίνει ουσιαστικός εξορθολογισμός στην Παιδεία και όχι πειράματα.
Νηπιαγωγός Δημόσιου Νηπιαγωγείου
Γονιός παιδίων Δημοτικής Εκπαίδευσης και μέλος Συνδέσμου Γονέων Δημοτικού Σχολείου
Ελένη Παπακυριάκου
