Στην Επαρχία Πάφου υπάρχουν σήμερα 4 Δήμοι. Με εξαίρεση τον Δήμο Πάφου που έχει ικανοποιητικό πληθυσμό, οι άλλοι δήμοι έχουν πολύ μικρό πληθυσμό και χαμηλή διοικητική ικανότητα.
Ο Δήμος Γεροσκήπου είναι ένας πολύ μικρός Δήμος με έκταση κάτω από 8 τ. χλμ σε σχέση με τον μέσο όρο των υφιστάμενων δήμων που είναι 39 τ. χλμ. Ο πληθυσμός του είναι κάτω από 8,000 κατοίκους, που αναλογεί μόλις στο 5.6% των κατοίκων της επαρχίας ενώ το Δημαρχείο της Γεροσκήπου απέχει μόνο 3.7 χλμ από το Δημαρχείο της Πάφου. Το δε μέτωπο τουριστικής ανάπτυξης της Γεροσκήπου είναι γεωγραφικά ενωμένο με αυτό της Πάφου.
Ο Δήμος της Πέγειας είναι ακόμη πιο μικρός, με μια από τις πιο χαμηλές πληθυσμιακές πυκνότητες στην Κύπρο ενώ μεταξύ της Πέγειας και της Πάφου και κατά μήκος του παραλιακού μετώπου παρεμβάλλονται κοινότητες με πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό.
Το κόστος υπηρεσιών στους Δήμους Γεροσκήπου και Πέγειας είναι ιδιαίτερα υψηλό για τους δημότες τους, ενώ οι Κοινότητες κατά μήκος του παραλιακού μετώπου, λόγω μεγέθους και γεωγραφικής τοποθεσίας αδικούνται και στερούνται αναπτυξιακών δυνατοτήτων και των κονδυλίων με το να παραμένουν υπό το καθεστώς της κοινότητας. Επίσης, στερείται και η ίδια η περιοχή την δυνατότητα ενός πιο ενιαίου αναπτυξιακού σχεδιασμού με συνέργειες προς όφελος όλων.
Ο Δήμος της Πόλης Χρυσοχούς είναι ο πιο απομονωμένος γεωγραφικά Δήμος της Κύπρου με πολύ λιγότερους κατοίκους ακόμη και από αρκετές κοινότητες της Πάφου.
Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, η εισήγηση για τον Πρώτο Νέο Δήμο στην Επαρχία Πάφου είναι όπως ο Νέος Δήμος Πάφου προκύψει από την συνένωση των Δήμων Πάφου, Γεροσκήπου, με την προσθήκη των κοινοτήτων Αχέλια, Τίμη νοτιοανατολικά μέχρι το αεροδρόμιο, αλλά και τα Κονιά που είναι η φυσική προέκταση της πόλης της Πάφου στα ανατολικά.
Η συνένωση αυτή αδιαμφισβήτητα θα βελτιώσει τις οικονομικές επιδόσεις των δύο Δήμων λόγω της εγγύτητας αλλά και της ψηλής πυκνότητας πληθυσμού ενώ θα οδηγήσει σε μια πολύ πιο αποτελεσματική διαχείριση των αστικών τοπικών υποθέσεων μέσα από ένα ενιαίο αναπτυξιακό προϋπολογισμό και ομογενοποίηση των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους πολίτες.
Ο νέος Δήμος θα έχει πληθυσμό 45,000 κατοίκων περίπου με πέραν των 5,000 κατοικιών και 6,000 επαγγελματικών υποστατικών ενώ θα αντιπροσωπεύει περίπου το 50% περίπου των κατοίκων της Επαρχίας Πάφου.
Ιδιαίτερα επωφελής θα είναι η συνένωση για την Γεροσκήπου η οποία λόγω του μικρού της μεγέθους και έλλειψης οικονομιών κλίμακας δαπανά σε υπηρεσίες 150 ευρώ ανά κάτοικο ανά έτος περισσότερα από τον Δήμο Πάφου. Με τις οικονομίες κλίμακας που θα προκύψουν το κατά κεφαλή κόστος των υπηρεσιών ανά κάτοικο της Γεροσκήπου θα μειωθεί πέραν των 100 ευρώ σε σχέση με σήμερα που αντιστοιχεί σε μείωση της τάξης του 23%. Με τη συνένωση των υπηρεσιών του νέου Δήμου, το προσωπικό του νέου Δήμου λόγω και πάλιν των οικονομιών κλίμακας θα αυξηθεί κατά 1.8 υπαλλήλους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο για την περιοχή της Γεροσκήπου.
Οι περιοχές που θα ενωθούν με την Πάφο επωφεληθούν πολύ περισσότερο και από αυξημένα κονδύλια αλλά και ένα ενιαία αναπτυξιακό και τουριστικό σχεδιασμό. Οι συνολικές εξοικονομήσεις θα ξεπερνούν το 1.25 εκ.
Ο Νέος Δήμος Πάφου θα είναι πολύ ισχυρός και οικονομικά βιώσιμος, με μεγάλο ποσοστό ενδοδημοτικής συνοχής που θα είναι σε θέση να αντλεί περισσότερα Ευρωπαϊκά κονδύλια, να προγραμματίζει και να υλοποιεί ολοκληρωμένες πολιτικές για το σύνολο της πόλης.
Ως προς το Δεύτερο Δήμο της Επαρχίας Πάφου, η εισήγηση αφορά την συνένωση της Πέγειας με τις όμορες Κοινότητες Έμπας, Λέμπας, Κισσόνεργας και Χλώρακας (Δήμος Δυτικής Πάφου).
Ο Νέος Δήμος θα έχει πληθυσμό 17,000 κατοίκων, κάτι που συνεπάγεται αύξηση πληθυσμού κατά 76%, ενώ η έκταση θα μεγαλώσει κατά 23%, κάτι που θα επιφέρει ενοποίηση του παραλιακού μετώπου μέχρι τα δυτικά όρια του Δήμου Πάφου, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την Επαρχία.
Η συνένωση αυτή θα οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση των υπηρεσιών των κατοίκων των κοινοτήτων, σε πολλαπλασιασμό των κονδυλίων ανά κάτοικο, αλλά το πιο σημαντικό θα προσφέρει τεράστιες δυνατότητες ενιαίας τουριστικής ανάπτυξης κατά μήκος του παραλιακού μετώπου, εκμεταλλευόμενη και τις συνέργειες οι οποίες θα προκύψουν με τον όμορο δήμο Πάφου. Ο δε αριθμός των επαγγελματικών υποστατικών του Νέου Δήμου θα τριπλασιαστεί και θα αγγίξει τα 1700, καταδεικνύοντας ότι ο νέος δήμος θα είναι ισχυρός και οικονομικά βιώσιμος.
Όσον αφορά το μέσο κατά κεφαλήν κόστος παροχής υπηρεσιών προς τους πολίτες η διεύρυνση του πληθυσμού θα οδηγεί σε σημαντικές εξοικονομήσεις, ειδικά για τους κάτοικους του Δήμου Πέγειας για τους οποίους το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών αναμένεται να μειωθεί γύρω στο 40% ή 300 ευρώ τον χρόνο. Οι συνολικές εξοικονομήσεις που θα προκύψουν θα ανέρχονται σε πέραν των 2.5 εκ. Ευρώ ετησίως.
Η δημιουργία δύο δήμων στα Νότια της Επαρχίας Πάφου είναι κατά την άποψη μου η πιο ορθή υπό τις περιστάσεις επιλογή. Περαιτέρω κατακερματισμός θα οδηγούσε αναμφίβολα σε παρόμοιες με την σημερινή κατάσταση στρεβλώσεις και δεν θα προέκυπταν ουσιαστικές εξοικονομήσεις.
Η δεύτερη επιλογή θα ήταν η δημιουργία ενός Δήμου από την Πέγεια μέχρι το αεροδρόμιο, που είναι και το σενάριο που σύμφωνα με τη μελέτη μας αποδίδει τις περισσότερες εξοικονομήσεις. Σε μια τέτοια περίπτωση όμως θα προέκυπταν προβλήματα ενδοδημοτικής συνοχής λόγω ανομοιογενών σήμερα περιοχών, συντονισμού και οργάνωσης.
Όσον αφορά τον Δήμο Πόλης Χρυσοχούς, δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές επιλογές. Η μόνη επιλογή είναι, όπως και στην περίπτωση των Λευκάρων, η διεύρυνση του πληθυσμιακού του μεγέθους ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός πιο ισχυρού Δήμου που θα παρέχει πιο ποιοτικές υπηρεσίες προς τους πολίτες και να συμβάλλει καλύτερα στην ανάπτυξη της περιοχής.
Η εισήγηση είναι όπως ο Δήμος Πόλης Χρυσοχούς συνενωθεί με τις όμορες κοινότητες Αργάκα, Μακούντα, Χρυσοχούς, Γουδί, Πελαθούσα, Κινούσα και Περιστερώνα (Δήμος Πόλης Χρυσοχούς). Η περαιτέρω διεύρυνση με άλλες Κοινότητες ενδεχομένως να οδηγούσε σε ένα δυσλειτουργικό σχήμα με μεγάλο αριθμό μικρών κοινοτήτων σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους.
Ο πληθυσμός του νέου Δήμου θα διπλασιαστεί, και τα επαγγελματικά υποστατικά θα αυξηθούν κατά 30% περίπου. Οι Κοινότητες θα επωφεληθούν σημαντικά από τα κατά πολύ αυξημένα έσοδα ανά κάτοικο αλλά και από επιπλέον υπηρεσίες τις οποίες θα μπορεί να παρέχει ο νέος Δήμος. Η αύξηση του πληθυσμού θα οδηγήσει στη μείωση του μέσου κατά κεφαλήν κόστους λειτουργίας του νέου Δήμου που υπολογίζεται πέριξ του 14%. Οι συνολικές εξοικονομήσεις θα ανέλθουν στις 700,000 χιλιάδες ευρώ περίπου που είναι σημαντική για την περιοχή με δεδομένο το πληθυσμό της και θα απελευθερώσει πόρους για ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων.
Συμπερασματικά για την Επαρχία Πάφου προτείνεται η συνένωση 19 τοπικών αρχών (4 Δήμων και 15 κοινοτήτων) σε 3 Νέους Δήμους. Οι κάτοικοι των δημαρχούμενων περιοχών θα αυξηθούν κατά 18,454 άτομα, από 46,741 κατοίκους σε 65,195 κατοίκους, μια αύξηση που αναλογεί σε 39% του πληθυσμού των δημαρχούμενων περιοχών της Επαρχίας. Οι κάτοικοι της επαρχίας θα διαμένουν κατά 74% σε δημαρχούμενες περιοχές σε σχέση με το 53% σήμερα.
