του Χρήστου Χαλικιόπουλου
Δεν μας φτάνουν τα σοβαρά, έχουμε και τα μη σοβαρά που εμφανίζονται ξαφνικά και προβοκάρουν την ψυχική μας ηρεμία. Όπως ας πούμε στον αγώνα των Εθνικών Ελλάδος και Κύπρου. Παρότι από ποδοσφαιρικής άποψης το πολύ –πολύ να δω κανένα αγώνα με την Μπαρτσελόνα, σ’ αυτό το παιγνίδι ξύπνησε μέσα μου το οπαδιλίκι, όπως συμβαίνει συνήθως με τις Εθνικές. Ξύπνησε όμως και το μπέρδεμα. Και τώρα με ποιον είμαστε; Από την μία, το αίμα νερό δεν γίνεται… Από την άλλη όμως όταν έχεις ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου στην Κύπρο… Μέγας ο διχασμός. Έφτασα στο σημείο να φωνάζω «Όχι ρε γαμώτο, το βάλαμε!». Είπα αμάν να τελειώσει το παιγνίδι. Φαντάζομαι για έναν «καθαρόαιμο» Ελληνοκύπριο το θέμα, σε ποιο «πέταλο» του καναπέ θα καθίσει, ήταν πιο ξεκάθαρο. Σε πρώτη φάση με την Εθνική Κύπρου κι αν χάσει συνεχίζουμε με την Εθνική Ελλάδος. Με άλλα λόγια, μονά-ζυγά δικά μας και «Μήτρογλου παιχταρά πάρε τα σώβρακα των Εσθονών..». Βέβαια υπήρξαν και οι οργανωμένοι οπαδοί του ΑΠΟΕΛ, λέει, οι οποίοι σε ανακοίνωσή τους έβλεπαν μόνο μία «πραγματική» Εθνική, την Εθνική Ελλάδος. Εντάξει, τι να κάνουμε; Μερικές φορές η πολιτικοποίηση του ποδοσφαίρου, ή η άσχετη ταύτιση ενός αγώνα ποδοσφαίρου με εθνικούς αγώνες και ιδανικά οδηγούν σε φαιδρές καταστάσεις.
Και φυσικά (έτσι για να πιάνουμε και το θέμα της εθνικής αυτοσυνειδησίας και ταυτότητας λίγο πιο σοβαρά) ανάλογες ακραίες και φαιδρές καταστάσεις υπάρχουν και στο αντίθετο στρατόπεδο. Διότι για παράδειγμα, τι άλλο είναι εκτός από ανιστόρητη μπαρούφα ο χαρακτηρισμός «ελληνόφωνος Κύπριος», που βλέπουμε να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια; Η λέξη «ελληνόφωνος» προσδιορίζει μόνο ένα χαρακτηριστικό της ταυτότητας ενός ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων, το χαρακτηριστικό της γλώσσας, και άρα δεν ταυτίζεται κατ’ ανάγκη με την εθνική του καταγωγή. Παράδειγμα, οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι της Θράκης.
Ποιο είναι λοιπόν το ζητούμενο μέσω της επίκλησης αυτού του ορισμού; Σαφώς η υποβάθμιση της εθνικής ταυτότητας του κυπριακού Ελληνισμού, αφού μερικοί πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο θα έρθει πιο εύκολα η λύση και ότι η προβολή μόνο της πολιτειακής ιδιότητας θα κάνει πιο εύκολη την επανένωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Βέβαια υπάρχουν ακόμα πιο ακραίοι, που πιστεύουν ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν ανήκουν στο ελληνικό έθνος και ότι η κυπριακή διάλεκτος πρέπει να ανακηρυχθεί σε γλώσσα επειδή η Κύπρος είναι άλλο κράτος. Λες και στις ΗΠΑ επίσημη γλώσσα είναι τα αμερικάνικα και όχι τα αγγλικά.
Με δυο λόγια η απάντηση είναι η εξής: Το θέμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού και αυτοσυνειδησίας δεν είναι κάτι που διαμορφώνεται α λα καρτ και από τον ένα χρόνο στον άλλο, αναλόγως με το πού θα κάτσει η μπίλια. Απαιτούνται αιώνες και προϋπάρχοντα συνδετικά πολιτισμικά στοιχεία, γλώσσας, θρησκείας, γένους, φυλής, αναφορά σε κοινούς προγόνους κτλ. Η επίκληση των ΗΠΑ και του «αμερικάνικου έθνους» ως παράδειγμα είναι άστοχη, διότι σ’ αυτή την περίπτωση η έννοια του έθνους είναι διαφορετική και επίσης δεν προήλθε από συνένωση διαμορφωμένων εθνοτικών ομάδων αλλά ατόμων διαφορετικής εθνικής καταγωγής. Διαφορετικά θα έπρεπε να μιλάμε και για Ελβετικό η Βελγικό έθνος. Μιλάμε όμως για Ελβετούς και Βέλγους πολίτες.
Ας γίνει κατανοητή η διαφορά και ας επικεντρωθούμε σε αυτό το στοιχείο, αν όντως επιθυμούμε την επανένωση της Κύπρου. Αυτή δεν μπορεί να επέλθει ούτε μέσω της ιστορικής άρνησης ούτε μέσω της εθνοτικής πολτοποίησης ούτε μέσω βέβαια της δημιουργίας ενός νέου έθνους από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Η Ιστορία διδάσκει ότι όπου έγινε προσπάθεια τεχνητής απεθνικοποίησης, έγινε με τραγικούς όρους εθνοκαθάρσεων και το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο από το αναμενόμενο.
Στόχος λοιπόν δεν μπορεί να είναι η αποκοπή των εθνικο-πολιτισμικών δεσμών με την Ελλάδα, ούτε κάτι αντίστοιχο από πλευράς Τουρκοκυπρίων με την Τουρκία. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε πολιτισμική εσωστρέφεια και μέσω του κοσμοπολίτικου «διεθνισμού» σε ένα νέο είδος επαρχιώτικου εθνικισμού. Στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία μιας υγιούς πολιτειακής ταυτότητας που δεν θα συγχύζει το ρόλο της, ούτε θα συγχέεται με την εθνική ταυτότητα. Οτιδήποτε άλλο μόνο λάδι στη φωτιά ρίχνει και μόνο αχρείαστη κι επικίνδυνη θολούρα προκαλεί.
