Τι ήξερε ο Ευριπίδης καλά;
Να χαμηλώνει τις εντάσεις. Να απογυμνώνει την ανθρώπινη κατάσταση αφαιρώντας της τα βαριά θεολογικά πέπλα. Από τα συνοφρυωμένα απειλητικά σύννεφα μιας προαναγγελθείσας καταιγίδας δεινών ενός Αισχύλου, προτιμά μια ισομερούς δύναμης και διάρκειας ψιλή βροχή. Με όχι λιγότερο μοιραία αποτελέσματα. Και σίγουρα φωτίζοντας αποκαλυπτικά με την κοφτερή του ρομφαία το ανθρώπινο δράμα.
Πάνω σε αυτές τις σταθερές ο Ισπανός σκηνοθέτης Emilio del Valle μας δίδαξε τον φετινό Ιππόλυτο. Σαφέστατα γυρνώντας την πλάτη σε επιδεικτικούς μοντερνισμούς, τη σύγχρονη νόσο δηλ. της τραγωδίας, παραμένοντας πιστός στο αρχαίο της σώμα και τοποθετώντας μόνο κάποια καινούρια στολίδια.
Το αποτέλεσμα ήταν θαυμάσιο και το επιβεβαίωσαν και οι πολύ μεστές και ακριβείς ερμηνείες των ηθοποιών.
Μια Φαίδρα σε έναν ρόλο ζωής δίχως να της περισσεύει ή να της λείπει ούτε ένα γραμμάριο συντριβής για την ερωτική της περιπέτεια και τη ματαιωμένη της λίμπιντο απέναντι στον ανεκπλήρωτο έρωτα για τον Ιππόλυτο. Ο δεύτερος ως γνήσιος προασπιστής της ηθικής και μιας νομιμοφροσύνης απέναντι στο ανήθικο πλησίασμα της μητριάς του, που δεν άργησε να μας πείσει ώστε να αναρωτηθούμε ξανά για το πού εντάσσει κανείς τα ανθρώπινα πάθη. Σε ποια σφαίρα; Πως ζυγίζεται η ηθική των ερώτων;
Πάνω σε αυτό το κοινωνιογλωσσικό μεταίχμιο τοποθετήθηκε μαεστρικά να ακροβατεί και η τροφός δυναμώνοντας περισσότερο τα ερωτήματα παρά τις απαντήσεις. Εδώ βέβαια αισθάνθηκα να ανεμίζει ένα φέιγβολάν φεμινιστικής ρητορικής χωρίς ωστόσο να είναι αναγκαίο.
Ο τραγικός Θησέας τώρα δοσμένος ως ένας κοινός pater familiae, τρωτός πια και ανυπεράσπιστος απέναντι στην τραγική του μοίρα και τα γεγονότα του παλατιού. Μια περιπλανώμενη σκιά του πάλαι ποτέ ημίθεου εαυτού του που γυρεύει απαντήσεις, υπενθυμίζοντάς μας πως όλοι υποτάσσονται στο κακό. Όσο για την παρουσία Άρτεμης και Αφροδίτης ο Ισπανός τις τοποθέτησε στο χαμηλό σκαλί δίχως θαρρώ να πιστεύει και πολύ στη θεϊκή επέμβαση μα σκύβοντας βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή και τις ενορμήσεις της και εδώ πάλι συνομιλεί με τον Ευριπίδη ευθέως. Γιατί και ο Ευριπίδης μόνο κουρελοράφτης δεν είναι όπως χαρακτηρίζεται περιπαικτικά στους Αριστοφανικούς Βατράχους. Απλά συνέλαβε και ο ίδιος βαθιά την αποσπασματικότητα της ζωής. Το ότι δεν υπάρχει νόρμα κι ας μάχονται σήμερα κάποιοι για κανονικότητες στη δημόσια σφαίρα.
Σκηνογραφικά από την άλλη η παράσταση δημιούργησε εντυπώσεις και δικαιολογημένες με το εύρημα της aerial- yoga αυτοκτονίας της Φαίδρας, σε έναν ανατριχιαστικό χορό του τέλους.
Εύρημα όμως που επαναλήθηκε στη σκηνή του θανάτου του Ιππόλυτου και έτσι ατόνησε ως τέτοιο.
Βγαίνοντας από το υποβλητικό σκηνικό του αρχαίου ωδείου της Πάφου άκουσα κάτι ενδιαφέροντες ψιθύρους για το πως ηχεί η ισπανική γλώσσα σε μια ελληνική τραγωδία. Έδωσα μια απάντηση κυρίως στον εαυτό μου γυρνώντας σπίτι με το αυτοκίνητο και επιχειρώντας να ανασυνθέσω σκηνές από το έργο.
Το ανθρώπινο δράμα είναι άχρονο και ζει έξω από υπότιτλους και μεταφράσεις.
Ο λυγμός δε μεταφράζεται.
Ο έρωτας δεν εξηγείται.
Ο πόνος δεν έχει γλώσσα.
Τα δ’ άλλα εν Άδου τοις κάτω μυθησόμεθα.
Αλέξης Γούδας, Μουσικός – Φιλόλογος
